Никоҳ одоби

Янги мақолалар

Сайт бўлимлари

Ҳаёт – улкан денгиз

Подробности: Бўлим: Туғруқхонадан мактублар; Чиққан санаси: 04 Апрель 2013; (Нашр қилинган санаси)

(Ўн бешинчи мактуб)

“Менга бир милтиқ керак, тафаккурдан.
Имондан бўлсин ўқлари.
Ва нафсимни нишонга олайин”.
Тоҳир МАЛИК

Ассалому алайкум, Баҳодир ака!
Соғ-омонмисиз? Оила аъзоларимиз ҳаммалари яхши юришибдими? Ишларингиз ёмон эмасми? Биз ҳаммамиз яхшимиз. Туғруғхонага келган аёлларнинг дардигаям, қувончигаям шерик бўлиб яшаяпмиз.
Илтимосимни бажарганингиз учун раҳмат. “Келинлар дафтарига”нинг номига кўра кўпчилик келинларга тегишли маслаҳатлар мажмуи бўлса керак, дея ўйлашади. Бундай эмас. Бу китобда муаллиф оиланинг ҳар бир аъзоси билиши шарт бўлган ҳақиқатлар қаймоғини жамлаёлган.
Бугун келган Ҳаввохон исмли янги палатадошимиз бизга ўзи гувоҳи бўлган бир воқеани сўзлаб берди. Тинглаб, кўзларимизга ёш тўлди. Яқин дугонаси бор экан. Тўртинчи фарзандига тўлғоқ бошлангач, турмуш ўртоғи ўз машинасида туғруқхонага олиб кетибди. Ярим йўлга боргач, хотинидан: “Паспортингни олишни унутмадингми?” дея сўрабди. Дард чекиб кетаётган аёл: “Вой-й, унутибман...” дейиши билан эри текис кетаётган машинага қаттиқ тормоз берганча силтаниб ортига қайтибди. То уйдан унутилган нарсани олиб, туғруқхонага кириб боришгунчаям эрнинг қовоғи очилмабди. Камига, “Ишга кечикадиган бўлдим! Керак нарсаларни бир-икки кун олдин тайёрлаб қўйиш керак эди-да!” деб оғриниб қўяр эмиш. Бундай диққинафас ҳолатга гувоҳ бўлиб қолган Ҳаввохон минг хижолат билан ҳомиладор дугонасининг кўнглини олишга, тушиб кетган кайфиятини кўтаришга уринар эмиш. Дугонаси ҳам мард экан, эри томон бир бор бўлсин чимирилиб қараб ҳам қўймабди. Демак, оилада яхши тарбия топган. Ота-онаси унга аёл киши турмуш ўртоғини қандай ҳурматлаши лозимлигини ўргата олган. “Бизга яхши оналарни беринглар, биз яхши инсонлар бўлиб етишамиз”, дейилган ҳикмат шу ўринда донишманднинг нечоғлик ҳақлигини исбот қилиб бермоқда. Акс ҳолда, тўлғоқ азобини чекиб турган жонига эрнинг маломатларини жимгина тинглаши қийин кечарди.
Шундай қилиб, аёлни палатага олишгач, қабулхонада эр билан аёлнинг ўртоғи қолишибди. Эрнинг қовоғидан анча аввал “ёғиб бошлаган қор” ҳали “тинмаган”, шундан дугонаси бирор оғиз сўз айтишга журъат қилолмайгина ичкаридан хабар кута бошлашибди. Бир пайт...
Уларнинг ёнида ичкаридан хабар кутиб ўтирганлар анча-мунча бўлиб, ўзаро суҳбат қизғин экан. Етмиш ёшлар атрофидаги кишининг гапларини тинглаб, ҳамма бирдек таъсирланибди: “Келиним паҳлавондек ўғил туғди – нақ беш кило! Олдинги икки набирам қиз бўлгани боис, ўғлим аразлаб юрганди. “Ҳой, ношукр бола, тирноққа зорлар бор-а! Худонинг қаҳрини келтирмай, дарҳол тавба қил! Тўнкага ўхшамай кет, хотинингда нима айб? Эркак бўлсанг, эркакка ўхша! Аразлаб юрганинг нимаси? Сабр қилсанг, шукр қилсанг, ўғиллиям бўласан”, дея дашном бергандим. Худога шукр, иккала қиз набирам ҳам ойдай! Уларнинг тиллари ширинлигини айтмайсизми? “Додажон!” дейишганда эри-и-иб кетаман...
Мана, учинчиси ўғил бўлди. Эрталаб қарасам, ўғлим ясан-тусан қилиб, шай турибди. “Йўл бўлсин, полвон?” дедим. “Туғруқхонага!” дейди уялмасдан. “Ҳеч қаёққа бормайсан! Аввалги иккитасида бормаганмисан, эндиям сенга ҳеч кимнинг кўзи учиб тургани йўқ!” дедим-да, йиғиб юрган нафақа пулимни белимга тугиб, ўзим келдим суюнчи тарқатиш учун”.
“Ҳамма оталар шундай қаттиққўл бўлолганида, бугун мустаҳкам ҳамда аҳил оилалар сони кўпайган, тирик етимлар сони камайган бўлармиди?..” дея ўйлаб қолдим.
“Сиз ҳам чақалоқни олиб чиқишга келганмидингиз?” сўрабди кексароқ аёл ёнидаги жувондан. “Йўқ... Келиним туққанди. Туғруқ жараёни жуда қийин кечди. Келиним бечора кўп азобланди. Лекин гўдакнинг умри қисқа экан, туғилибоқ оламдан ўтди... Яхшиям, онанинг ҳаёти сақлаб қолинди. Тақдирга кўнмай, иложимиз йўқ. Берадиган ҳам, оладиган ҳам Ўзи. Сабр қилсак, яна беради.
Ўғил бола эди. Кўзимнинг олдидан кетмай қолди. Яхшиям, онасига кўрсатмаганимиз, йўқса менга ўхшаб, роса қийналарди... Ҳеч ким бу даргоҳдан қўллари қуруқ ҳолда, ноумид қайтмасин экан... Келинимга қараганим сайин тўкилиб кетяпман”, дея жавоб берибди кўз ёш тўкиб.
Аёлнинг ҳикоясини тинглаб эзилган Ҳаввохон юрак ютиб дугонасининг эрига қараса, у ҳам кўзларидан қуйилаётган ёшни билдирмай артиб қўяётган эмиш. Салгина олдин юзларида акс этиб турган жаҳл ва жиззакиликдан асар қолмаган. Сўнг Ҳаввохонга юзланиб: “Ҳали анча кутадиганга ўхшаймиз. Сиз ўтириб туринг. Бирор нарса керак бўлса, дарҳол менга қўнғироқ қиласиз. Мен бориб, дугонангизга бирор овқат пиширтириб келаман. Ишхонамга боролмаслигимни айтиб, қўнғироқ қиларман. Ўйлаб кўрсам, ҳозир дунёга келажак фарзандим ҳамда хотинимнинг соғлиги ҳамма нарсадан кўра муҳимроқ экан...” дебди. Ҳомиладор хотинининг кўнглига қарамасдан жеркиб-силкиб турган эр бир мусибатли ҳикояни тинглаб, дарҳол ақлини йиғиб олибди. “Минг насиҳатдан бир мусибат яхши”, деганлари шу бўлса керак-да?..
Ҳаввохон совуқ “қор” ўрнини кўзёшлардан иборат меҳр-шафқат ёмғири эгаллаганини кўриб, ич-ичидан мамнун бўлибди. Ушбу ҳол мени ҳам суюнтирди. Негаки, аёл кишининг асаблари ҳомиладор пайтида ниҳоятда таранглашиб қолади. У ўзини ҳимояга, шафқатга ҳар қачонгидан кўра муҳтожроқ сезади ўша лаҳзаларда.
Жаҳлидан тушган эр иссиққина шўрвани етказиб келиб, хотинига етказибди. Шундай қилиб, унинг хотини эсон-омон тўртинчи ўғлини дунёга келтирибди.
Бу ҳикояда барчага ибрат бўларли ўринлар бор, албатта. Сабаби, жаҳлимиз чиққанда ҳеч кимни аямаймиз. Аммо: “Майдонда рақибини йиқитган полвондан кўра жаҳли чиққан вақтда ғазабини босолган киши кучлидир”, дейилган ҳикматни унутиб қўймаганимизда эди, ҳар биримиз умримиз давомида адолат тарозусини ҳалол бошқариб яшаган бўлар эдик. Бунда яна бизга тафаккур милтиғи керак бўлади...

*   *   *

Баҳодир ака! Сизга жудаям ибратли бир ривоят айтиб берайми? Кеча уни диплом ишим учун таржима қилдим. Аслида, бу ривоят Саъдий Шерозийнинг “Гулистон”ида келган экан. Шу пайтга қадар ўқимаган эканман. Таржимам равон-равон эмаслигини сиз айтасиз, майлими?
“Подшоҳлардан бири ажамий бир қул билан кемага минди. Қул умрида денгиз кўрмаган, кема саёҳатининг машаққати не эканидан мутлақо бехабар эди. Шу боис қўрқувдан титраб, бақириб-чақиришга тушди. Кемадагилар унинг овозини ўчириш учун қанчалик ҳаракат қилишмасин, бари беҳуда кетди. Бу ҳолат подшоҳнинг ҳам кайфиятини бузди. Йўловчилардан ҳеч бири уни тинчлантиролмади. Кема ичида бир ҳаким ҳам бор эди. У подшоҳга бундай деди:
–    Изн берсангиз, мен уни тинчлантираман.
–    Яхши бўларди, – деди шоҳ.
Табиб қулни тутиб, сувга отишни буюрди. У асов тўлқинлар ичра юмалаб, бир неча бор ботиб-чиққач, сочидан ушлаб кемага тортдилар. Кемага яқинлашар-яқинлашмас, иккала қўллари билан кема ёғочига маҳкам ёпишиб олди. Юқорига тортиб чиқаришгач, бир бурчакка ўтириб олганча тинчиб қолди.
Ҳакимнинг ўта билимдон инсон эканидан қойил қолган подшоҳ бу тадбирнинг ҳикматини сўради. Донишманд ҳаким эса:
– У аввал бирор марта сувда чўкиб кўрмагани учун кема ичидаги саломатликнинг қадрига етмаётган эди. Денгиз тўлқинлари унга ҳаёт сабоғини берди, – дея жавоб қилди.
Шунингдек, сиҳатнинг қимматини хасталикка чалинганлар яхши биладилар. Эй, қорни тўқ киши! Арпа нони сенга ёқмаса ҳам, мен учун неъматдир. Аросат жаннатдагиларга жаҳаннам бўлгани билан, жаҳаннамдагилар учун жаннатдир.
Ёрини бағрига босган ошиқ билан ҳасратла кўзлари йўлларда гирён бўлган чорасиз кимса бир бўлурми?!.”
Ривоят ёқдими? Уни палатамдаги жувонларга ҳам ўқиб бердим. Қандай ибратомуз насиҳат. Аслида, ҳаётни кўпикли тўлқинлар ичра чайқалган нотинч денгизга қиёслаш мумкин. Денгиз узра сузиб бораётган улкан кемада жонсараклик билан қирғоқ сари кўз тутган йўловчилар эса бизмиз... Кемани қандай бошқаришимиз эса бизнинг нечоғлик ақлли ва тадбиркор эканимизга боғлиқ! Умримиз кемасини денгизга чўктирмасдан соғ-омон қирғоққа етказишда бизга бир милтиқ керак – тафаккурдан... Шундай эмасми?!.

Шу ерда хайрлашамиз. Дуоларим сиз билан. Кейинги мактубим орқали дийдорлашгунча!

ОСИЁнгиз.

Ким айбдор?

Подробности: Бўлим: Туғруқхонадан мактублар; Чиққан санаси: 04 Апрель 2013; (Нашр қилинган санаси)

(Ўн тўртинчи мактуб)

Ҳаёт ўз ҳолича ҳеч нарсани англатмайди:
ҳаётнинг қиммати уни қандай яшай билиш билан боғлиқ.
Ж. Ж. Руссо

Ассалому алайкум, Баҳодир ака!
Соғ-омонмисиз? Кечаги мактубимга ёзган жавобингиз учун катта раҳмат. Гарчи икки энликкина хат битган бўлсангиз-да, ўқиб кўнглим тоғдай кўтарилди. Яқинлардан олинадиган мактублар киши қалбида таърифларга сиғмас ҳислар уйғотади. Ота-онамиз, ака-ука, опа-сингилларимизга, дўсту яқинларимиз ҳамда фарзандларимизга хат ёзиб туришимиз керак экан, дея ўйладим. Сабаби, мактублар оғзаки изҳор қилолмаган кўнгил кечинмаларимизни теран ҳамда таъсирли шаклда йўллаш имконини беради.
Туғруқхонадан сўрайдиган бўлсангиз, атрофимиз яхши-ёмон воқеалар билан тўлиб-тошган. Кесарево йўли билан туғдирилган аёллар, туғиб, боласини ташлаб кетган қизлар, туғилгач, ахлатхонага итқитилган гўдаклар, ҳеч қандай қийинчиликсиз ўзи туғиб, шифокорларнинг бепарволиги юзидан кучли қон йўқотиш сабаб, бир боргина гўдагини бағрига босмай туриб ҳаёт билан видолашган оналар, она меҳридан мосуво бўлганини билмай, оғизчасини катта очганча чириллаб йиғлаётган етим гўдаклар, беморлар билан гаплашаётиб, билибми-билмайми чўнтагини ковлаб қўядиган дўхтирлар — ҳамма-ҳаммаси ҳақида мана шу ерда эшитишингиз ёхуд кўришингиз мумкин...
Шунингдек, тантиқ келинлару қатағон қайноналар, куйдиргижон эрлару ақлсиз аёллар ҳақидаям худди шу ерда маълумотга эга бўлишингиз мумкин. Бир сўз билан айтганда, туғруқхона эмас, “информбюро”! Аввалроқ билганимда эди, диплом ишимни “Туғруқхонадан хабарлар” мавзусида олган бўлардим.
Ёдингизда бўлса, “Чархпалак” кинофилмида шундай бир лавҳа бор: “Кирларимни чайиб келай, кейин бориб туғиб келаман”, дейди филм қаҳрамонларидан бири бўлган аёл. Бу нимани кўрсатади? Бу, аёл киши туғиш олдидан қанчалик кўп ҳаракат қилса, туғиш жараёни шунчалик осон кечишини билдиради. Албатта, енгил ҳамда қисқа-қисқа ҳаракатларни назарда тутяпман. Аммо осон туғиш учун тинмай оғир ишларни қилиш керак экан, деган хулосага бормаслик керак.
Момоларимиз, оналаримиз замонида ким кесарево билан туққан экан? Тағин улар бизга ўхшаб: “Бир ўғил, бир қиз туғсам, бўлди!” дейишмаган, ўнта ҳатто ундан ортиқ фарзандлари бўлган. Меҳнаткаш ва оқила бўлганлари боис, ҳам ўзлари ҳам фарзандлари соғлом-бақувват бўлишган. Ҳатто бир-икки тандир нонни узиб, кейин туғруқхонага кетган аёлларни биламиз. Ҳозирги баъзи бир келинлар-чи? Қўлини совуқ сувга урмайдиган таннозойимлар туғишдан олдин нон ёпиш у ёқда турсин, кир ювади деб ўйлайсизми? Камҳаракатликлари сабаб ҳомила етилиб кетгач, яқинларини муаммонинг оғзига кўндаланг қилиб қўйиб, камига: “Қандай туғар эканман-а?” дея йиғлаб ўтиришади...
Кеча бир шифокор билан бир фурсатгина суҳбатлашиб қолдик. У шундай деди: “Жудаям ёмон бир камчилигимиз бор. Ҳомиладор аёлларга нисбатан бепарво ва лоқайдмиз. Шифокор кўригидан ўтган ҳомиладор аёл берилган тавсияларга амал қилмайди. Кўрик натижасига кўра унга “камқон” дея ташхис қўйилган бўлса ва шифокор керакли дори-дармонларни қабул қилиши лозимлигини айтсаям, муолажа олишдан бош тортадиган ёхуд лоқайдлик билан кечиктирадиган аёллар бор. Аксарият ҳолларда қайноналар келинларининг даволанишларини исташмайди. Аммо бу муолажага келинидан кўра кўпроқ унинг қорнидаги ўз зурриётининг давомчиси бўлган набираси муҳтожроқ эканини ўйлаб ҳам кўришмайди...
Тиббий фаолиятим давомида шундай бир воқеанинг гувоҳи бўлгандим. Бола туғилди. Вазни бор-йўғи икки килою тўрт юз грамм, жудаям нимжонгина қизча. Она камқонлик касалига гирифтор бўлгани боис кўп қон йўқотди. Минг афсуски, онанинг бачадонини олиб ташлашга мажбур бўлдик. Энди бундан ҳам ачинарлиси шуки, қизчаям яшамади... Аёлнинг биринчи фарзанди эди, ёшгина жувон. Энди у оналик бахтига ҳеч қачон муяссар бўлолмайди...
Бу ўринда кимни айбдор қилиш керак? Биз шифокорларними, ҳомиладор аёлдан вақтида хабар олиб турмаган ҳамшираларними ёки келини ҳамда дунёга келажак набирасининг соғлиғи учун қайғурмаган қайнона-қайнотаними? Йўқса аёлнинг ўзиними? Балки аёлнинг энг яқин кишиси бўлган эр ҳаммадан кўпроқ айбдордир? Билмадим...”
Баҳодир ака, биласизми нимани ўйлаб қолдим? Шифокор аёлнинг фарзанди нобуд бўлишида кимни айбдор деб топиш ўринли экани хусусида ўз фикрларини билдирди. Лекин бу фожиавий ҳолатга менинг ҳам билдирадиган ўз фикрларим бор. Менимча, бу ерда дўхтирлар кўпроқ айбдор. Сабаби, аёлнинг камқонлиги аниқланган экан, унга дўхтирлар ўзлари аъзо бўлган тиббиёт фирмаларининг бир-биридан қиммат дориларини ичишни тавсия қилгандан, аниқроғи ўзлари мижоз бўлган фирмаларнинг ўтмайдиган дориларини реклама қилиб, тиқиштиргандан кўра, қон кўпайтириш учун энг фойдали ҳамда камхаржроқ бўлган табиий йўлларни ўргатишлари керакмасмиди? Тиб илмининг билимдони бўлган ибн Синодай табиб ҳам ҳар қандай хасталикка қарши курашишда табиий воситалардан фойдаланган-ку? Асосий мақсад нима ўзи? Тижоратми, ёки бўлмаса беморнинг саломатлигини тиклаш? Ахир, ҳамма оилада ҳар хил шароит бўлиши мумкин. Қиммат дориларни сотиб олишни кимнингдир чўнтаги кўтаради, кимникидир энг арзонини сотиб олишгаям дош бермайди. Беш қўл баравар эмас-ку? Бировни мушкул вазиятга ташлаб қўйиб, жимгина томошабин бўлиб туришдан ёмонроқ нарса бормикан?
Кеча Демокритнинг жуда гўзал бир фикри билан танишдим. Сизга ҳам айтаман: “Аҳмоқона, бемаъни, қаноатсиз яшаш чакки яшаш эмас, аста-секин ўлиш демакдир”. Одамзот қаноатсиз ва бемаъни яшаб, ўз-ўзини “ўлим”га маҳкум қилгандан кўра, тирикликнинг қадрига етиб, ҳаётнинг ҳар онини ғанимат билиб яшагани афзал эмасми?
Саъдий Шерозий айтганидек:
Қололмас жаҳон ичра мангу киши,
Фақат қолғуси яхши ному иши.
Баҳодир ака, сиздан илтимос, менга Тоҳир Маликнинг “Келинлар дафтарига” китобининг уч томлигини олиб келинг. Кеча бир шеригимизнинг қўлида кўрдим. Учта том битта яхлит қилиб босилган қалин китоб экан. Озгина ўқигандим, жудаям ёқди. Сабаби, ичида ҳаммага тегишли мавзулар бор бўлиб, ибрат оламан, деган ниятда ўқиган киши, китоб ичидан албатта ўзига лозим бўлган насиҳатни топади. Шеригимнинг ўқиб турган китобини қўлидан юлиб олгим келмади. Ўзимиз сотиб олсак, фарзандларимиз учун қолдираётган маънавий хазинани яна бир бебаҳо асар билан бойитган бўламиз, тўғрими?

* * *

Палатамизга ўтган куни бир жувон келган эди. Унинг Сурайё исмли келинойиси бор экан. У менга ўзининг бошидан ўтганларини шундай ҳикоя қилиб берди:
“Биринчи фарзандим қиз, кесарево йўли билан туққанман. Қизчам тўрт ёшга кирганда иккинчисига ҳомиладор бўлдим. Ултратовуш таҳлили иккинчисиниям “қиз” дея “башорат” қилди. Тушкунликка тушиб келаётганимни кўриб хавотирланган эримга янгиликни айтдим. Бу пайтда турмуш ўртоғим лой қораётган эди. У бир муддат кўзларимга термилиб турди-да, сўнг лой қўллари билан мени маҳкам қучиб олди ва: “Нега норози бўласиз? Қизми, ўғилми, фарзанд Худонинг неъмати-ку? Неъматга асло ношукрлик қилиб бўлмайди. Мени хафа қилманг”, деди. Эримнинг чин кўнгилдан айтаётган гаплари юрагимдаги тугунни ечиб юборди. “Пешонамдан кўрдим...” дея тақдири илоҳийга рози бўлдим. Вақти соати етиб, туғруқхонага бордик. Бахтга қарши, биринчисидан кейин гарчи тўрт йил сақланган бўлсам-да, дўхтирлар бу гал ҳам ўзим туғолмаслигимни айтишди. Кесаревога рози эканимни билдириб, тилхат ёзиб берганимдан сўнг жарроҳлик столига олиндим. Наркоздан кейин бир, икки, уч... дея санаб туриб, ҳушимни йўқотибман. Бир пайт вужудимда кучли увишишни ҳис қила бошладим. Қорин қисмимда қайчининг “қирт-қирт” товуш чиқарганча терини кесаётганини аниқ эшитиб ётибман. Мажолсиз қўл-оёқларимни қимирлата бошладим. Шунда тепамда оппоқ шарпалардек айланаётган шифокорларнинг югур-югурлари ҳамда таҳликали овозлари элас-элас қулоғимга чалина бошлади. Иккинчи бор... Учинчи бор... Бу буйруқлар менга такрор-такрор юборилаётган наркозлар сонини билдиради. Сўнг яна беҳушлик.
Қоп-қоронғу чуқурликка тушиб кетяпман. Бир пайт зулматли жар ёқасида турмуш ўртоғим ҳамда эндигина тўрт ёшни тўлдирган қизчамни кўрдим. У: “Онаж-о-о-он!!!” деганча менга талпинди ва қўлларимдан тутиб қолди. Кейин отасининг олдига етаклади. Бу ҳол икки-уч бор такрорланди. Кўзимни очганимда ёнимда эрим йиғлаб ўтирарди...
Таҳлил кўрсатганидек қиз эмас, ўғил туғибман. Нақ тўрт килою олти юз грамм.
Мен бахтлиман... Ўғил туққаним учун эмас. Мени лой чангаллаган қадоқ қўллари билан қучган кўйи: “Мен қиз, ўғил дея фарзанд ажратмайман. Худойим нимани тақдир қилса, розиман!” дея мениям тақдирга ризо бўлиб яшашга ўргатган кўнгли пок бир инсоннинг жуфти ҳалоли эканимдан бахтиёрман!..”
Жудаям таъсирли ҳикоя, тўғрими? Кошки, қиз туққани учун хотинини туғруқхонага бир бора бориб кўришни истамайдиган эркакларда ҳам Сурайёнинг эридаги мардлик ва эрлик ғурури бўлганида эди! Шунда, аёлини меҳрга зор қилмаган, кўзларидан ғам ёмғирини ёғдирмаган, юрагига алам наштарини санчмаган бўлармиди?.. Ахир, фарзанднинг қиз ёки ўғил бўлиши аёл кишига боғлиқ эмас-ку? Буни баъзи оталарга қандай тушунтирсак экан? Донишлардан бири бежизга: “Ота бўлиш жуда осон. Аксинча, оталик қилиш қийин”, деб ҳикмат битиб кетмаган экан-да...
Сурайёга нимани тавсия қилганимни биласизми? “Эрингизнинг ўша лой чангаллаган қадоқ қўлларини кўзингизга суринг. То умрингизнинг охиригача босган изларини ўпинг!” дедим. Тўғри маслаҳат берибманми?
Шу ерда хайрлашамиз. Кейинги мактубим орқали дийдорлашгунча!

ОСИЁнгиз.

Туққан эмас, боққан она!

Подробности: Бўлим: Туғруқхонадан мактублар; Чиққан санаси: 04 Апрель 2013; (Нашр қилинган санаси)

(Ўн иккинчи мактуб)

Болалари бўла туриб, зериккан аёл
нафратга лойиқдир.
Жан ПОЛЬ
Ассалому алайкум, Фарҳод ака!
Саломатлигингиз жойидами? Ишларингиз яхшими? Ойижон, дадажонга мендан кўп салом.
Бизлардан сўрасангиз, ҳаммаси яхши.
Кечаги мактубимни ўқиб, бирор ажабланарли нарсага дуч келмадингизми? Телефон қилишингизни кутгандим, аммо ҳалигача жимжитсиз. Биласиз, менинг ичим тор, бирор нарсани билгим келса, сизга ўхшаб узо-о-оқ кутиб юролмайман. Яхшиси, ўзим айтақолай. Кечаги хатда сизга атайлаб, “дадаларнинг энг меҳрибони” дея мурожаат қилгандим. Ўқиганингиздан сўнг: “Заҳро, соғлигинг яхшими? Ҳали мен ота бўлганим йўқ-ку, бу гапни қаёқдан олдинг?” дейишингизни кутгандим. Сиздан садо чиқмаганидан билдимки, демак бу атамам сизга жудаям ёққан кўринади. (Ёқмай қолсин!) Кумуш опам ёзган мактубларида турмуш ўртоқларига “дадаларнинг энг яхшиси”, “энг меҳрибон дада” дея мурожаат қилардилар. Негадир мен ҳам сизнинг дунёдаги энг яхши оталардан биттаси бўлишингизни истадим... Бор гап шу. Донишмандларнинг ўгитларини эсланг: “Ота бўлиш жуда осон. Аксинча, оталик қилиш қийин”. Жудаям ибратли гап, тўғрими? Яна биттаси бор: “Туғдирган эмас, тарбиялаган — ОТА”. Сиз фарзандини тарбиялай оладиган оталардан бўлишингизга ишонаман. Ўйлайманки, йўқ-йўқ, умид қиламанки, сиз менинг бу улкан ишончимни оқлайсиз!
Айтганча, ажойиб битта янгилигим бор. Эшитиб, хурсанд бўлишингиз аниқ! Эртага менга жавоб тегди. Эрталабдан келсангиз, пешингача бир амаллаб уйга етиб борсак керак. Намунча энди, рухсат теккан бўлса, шифохонадан чиқишгаям ярим кун вақт кетадими, дея ажабланяпсизми? Шундай, ярим кун вақт кетади. Бир кун вақт кетмаганига шукр қилсангиз-чи! Хат-ҳужжат, югур-югур, “қистир-қистир” дегандек... Ошиқманг, насиб қилса, бир кун кутадиган пайтингиз ҳам келади. Бу ўша — чақалоқ туғруқхонадан олиб чиқиладиган “тантанали” кун. Ҳозир мен сизга нима учун бир кун вақт кетишини тушунтириб бераман. Ёзганларимни ўқиб, тағин қўрқиб қочиб кетмасангиз бўлгани!
Бугун битта шеригимизни уйига жўнатдик. Аммо унинг уйига кетгунгача бўлган жараённи кўриб, ҳушим бошимдан учди. Жувон онасини нақ уч кун “обориб-обкелди”. Шўрлик оналаргаям қийин экан. Ҳам туғсанг, ҳам боқсанг, ҳам узатсанг, туғруқхона харажатларига теппа-тенг шерик бўлганинг етмагандай, туғруқхона “тўла-тўла”ларидан орттириб, чақалоқ олиб чиқиладиган кун қизингга бош-оёқ сарпо қилиб келсанг. Ҳали олдинда “Қовурдоқ” деган дабдаба турибди! Биринчи набира бўлса, “Бешик” деган “чиқим” турибди. Бу ёғи сериал: “Олинг қуда, беринг қуда...” Оналарнинг, тўғрироғи қиз томон қудаларнинг жонига тўзим берсин. Хуллас, гап кўп...
Нима деётгандим? Бўлди-бўлди, эсладим. Шеригимизнинг онаси билан суҳбатини ногоҳ тингларканман, ачиниб кетдим. Онаизорга ачиндим.
“Ойи-и-и! Нима деяпсиз? Сиз айтаётган кўйлагимни олганимга икки ой бўлган. Келиб-келиб, энди эски кийим билан “роддом”дан чиқаманми?”
“Кўйлагингни яқингинада олган бўлсанг, нима қилибди? Юз “дўллир”лик кўйлак бўлса! Яп-янги турибди-ю! Мен шўрлик иккита чит кўйлак билан бешта болани катта қилибман. Нимага кўйлагинг эски, деб ҳеч ким уришгани йўқ. Қизим, менгаям осон тутмагин-да, ахир. Шунча чиқим қилаётганимни аданг билиб қолса, ўлдиради! Бу ёқда яқинда келинойингниям кўзи ёрийдиган. Битта ўзим шунча “тала-тала”га қандоқ қилиб дош бераман?!”
“Сизнинг замонингиз бошқа эди. Ҳозир чит кўйлак кийиб кўчага чиқсангиз, ҳамма устингиздан кулади! Ҳозироқ бозорга тушиб, янги чиққан “Диаглесса” деган кўйлакдан олинг. Оёғимгаям тузукроғидан олинг, алламбало нарсани кўтариб келманг, яна! Қудаларийиз тағин келинимнинг онаси “пас” экан демасин. Қўни-қўшним устимдан кулмайдими?”
“Қанақа кўйлак? Прагресса?.. Шунақасиям чиқибдими?”
Уларнинг суҳбатини тишимни-тишимга босганча тингларканман: “Кийим-бошга қараб муомала қиладиган ўша қўни-қўшнингизни мушук есин!” деб юборишимга сал қолди.
Биласизми, яна нимани ўйладим? Ажойиб ғоя! “Скрытая” камера ўрнатиб, чақалоққа уйига жавоб бериладиган кундаги “томоша”ларни ёзиб олиш керак. Чақалоқни йўргаклаган, кўтариб олган, гувоҳномасини ушлаб олган, онанинг тугунларини кўтаришиб чиққан “жонкуяр”ларнинг “тала-тала”ларидан иборат фильм ишлаш керак. Кейин ўша фильмни айнан “қаҳрамон”ларнинг ўзларига қўйиб бериш керак. Йўқ-йўқ, фильммас, сериаллар ишлаш мумкин. Сериалнинг номиниям топиб қўйганман: “Тўла-тўла”ми ёки “Тала-тала”? Аслида, “Тила-тила” қўйсак ҳам ёмон бўлмайди. Нима дедингиз? Улар “тила-тила” қилишмасаям, фарзандини соғ-омон уйига олиб кетаётган ота хурсандчилигидан ҳам кўнглидан чиқариб, ҳаммани рози қилиб кетади-ку, тўғрими?
Хуллас, эрталаб рухсатни қўлга киритган гўдак то уйига етиб боргунигача пешин бўлади. Пешинда изн олса, кеч бўлади. Энди ҳал бўлмаган битта муаммо қолди: хўш, ярим кунлик югур-югурлар тинкасини қуритган янги туққан аёлнинг соғлиғини ким ўйлайди? Сизу биз билган баъзи соғлик “посбонлари”ми? Улар бу муаммолар устида бош қотириб ўтиришса, у ҳолда ким пул санайди?!

Шукрки, пул санашга қизиқмайдиган инсофли дўхтирлар ҳам бор экан.
Бир бой хонадоннинг келинига бир ҳафта аввал рухсат берилган эди. Чақалоқ — паҳлавондек ўғил бола. Аммо... бугун ўша гўдак дунёдан ўтгани ҳақидаги совуқ хабарни эшитиб, бағримиз эзилди. Оддийгина битта ярани деб, бир жон ҳаётга видо айтиб кетиши мумкин экан-да...
Омонат дунё!
Шифокорнинг айтишича, бола туғилганида кичкина яра билан туғилган экан. Бир парча гўшт бўлган гўдакнинг ярасига малҳам қўйиш нозик терисига шикаст етказиши мумкин. Дўхтирлар кенгашиб, чақалоқни махсус аппарат ичида асрашди. “Боламиз ногиронми?” дея хавотирга тушган ота-онага: “Ҳеч қандай хавфли ери йўқ. Аммо ҳозир ярага дори қўйишга эрта. Териси озгина кучлансин. Кейин керакли дори-давони қўллаймиз. Ҳаммаси яхши бўлиб кетади”, дея тушунтирилгач, уйига рухсат берилди.
Чақалоқ боришига карнай-сурнай билан дабдабали тўй уюштирилибди. Ўйин-кулгисини хизмат кўрсатган хонандалардан биттаси таъминлабди. Болани муолажа қилган дўхтирлар алоҳида таклиф қилиниб, конвертларда “кўк”идан узатилибди. Дастурхонда туяқуш тухумидан бошқа йўқ нарсанинг ўзи йўқ эмиш.
Тўй ўтгач, гўдакни даволаган шифокор ҳар кун бир бора чақалоқнинг аҳволидан хабар олиб турибди. Учинчи кун борса, келин кўчада ўртоқлари билан гурунглашиб ўтирган эмиш. Ичкаридан эса чақалоқнинг биғиллаган йиғи овози эшитилиб ётганмиш. Нима бўлаётганини англаёлмаган дўхтир уйга кириб, кўзларига ишонолмай қолибди. Қоронғу хонада ҳали чилласи чиқмаган чақалоқ битта ўзи чирқиллаб йиғлаб ётган эмиш.
“Нега бунинг ёнида ҳеч ким йўқ?” дея сўрабди онасидан. “Ёнида ўтирганим билан йиғлашдан тўхтармиди? Нима қиламан, юрагимни сиқиб унинг ёнида?” чимирилибди эркатой келинчак. “Балки қорни очдир? Шунга йиғлаётгандир?” хўрсинибди дўхтир. “Қорни очмас. Ўзинглар шифохонадан рухсат бериб юбординглар. Ўн-ўн беш кун даволаб, ярасини тузатиб берсанглар бўларди-ку! Бола касал бўлганидан кейин мен нима қилишим керак?” меҳр-шафқат ҳисси ўзига бегона эканини яшириб ўтирмабди “она”. Дўхтир қулоқларига ишонмай, гўдакни олиб, келинчакка узатибди ва: “Қани, битта эмизинг-чи, балки очдир?” дебди. Ўз боласини истар-истамай, ижирғаниб қўлига олган жувон кўкрак бераркан, очликка маҳкум этилган чақалоқ ютоққан кўйи эмишга тушибди! Беш дақиқа ўтибди, ўн дақиқа ўтибди ҳамки гўдак эмишдан тўхтамабди...
“Туққан эмас, боққан ОНА!” деб шунга айтсалар керак-да. Йўқса, чилласи чиқмаган келиннинг мурғаккина гўдагини оч ҳолда ёлғиз ташлаб, дугоналарининг ёнида нима иши бор? Онаям ҳеч замонда ўз боласидан жирканадими? Ҳатто ақлсиз санаганимиз мушуклар ҳам дунёга келтирган боласини тишларида тишлаб юриб, ҳаммадан қизғаниб катта қилади-ку!..
Чақалоқнинг дунёдан ўтганини эшитган ўша дўхтир: “Данғиллама тўй қилиб, хизмат кўрсатган артистларни чақириб, бошидан пул сочгандан кўра, қавм-қариндошларига бош-оёқ сарпо кийдиргандан кўра, она ўз туққан боласидан “ногирон” дея жирканмасдан, озгина меҳрини, эътиборини дариғ тутмаганида бўларди-ку?! Яхшиям тўйига бормаганим, яхшиям пулларини олмаганим. Уч ярим килолик миқтигина чаққалоқ эди-я! У очликдан ўлган, қаровсизликдан ўлган”, дея йиғлади...
Меҳр-шафқат ҳиссидан бенасиб одамзоднинг бу жоҳилона қиссасини тинглаб, менинг ҳам кўнглим қоп-қоронғу бўлди, зим-зиё бўлди...

Жавоб текканини эшитганимдан буён ҳаловотим бузилган. Нега, дейсизми? Нега бўларди, мактубларни давом эттирадиган номзодни излаш билан оввораман. Палатамиздагилар ичидан муносиброғини тополмаяпман. Шерикларимнинг ҳаммаси мактуб ўқишни яхши кўришади, айниқса, сиёҳи қуримай туриб. Аммо ёзишга келганда: “Илтимос, нима десангиз денг, фақат менга бундай масъулиятли вазифани юкламанг!” дейишяпти. Уларнинг гаплари ҳақ, буни билиб турибман. Бунинг устига, палатамдаги аёлларнинг кўпчилиги туғишга яқин қолган. Уларга руҳан босим ўтказишга асло ҳаққим йўқ. Улар ҳам руҳан, ҳам жисман соғлом фарзандлар туғишлари керак!
Яхшиси, даволанишга келган келинлар билан “ҳамкорлик” қилганим тузук. Шунингдек, бирор нарсани ҳақиқати билан ёзиш учун киши худди Шерлок Холмсга ўхшаб жудаям синчков бўлиши лозим. Ва кўрган-билганларини қоғозга тушира билиши учун янада кучли истеъдод керак бўлади.
Икки кун аввал еттинчи палатага Осиё исмли жувон келган эди. Менга маъқул келган томони, жудаям очиқкўнгил экан. Кейин адашмасам, бўлажак журналист экан. Ҳозир аспирантурада ўқиётган эмиш. Қачон қарасам, газетми, журналми, китобми ўқиётган бўлади. Ўқигандаям дуч келган нарсани эмас, териб, танлаб, савиясига қараб ўқийди. Ундаги мутолаага бўлган кучли иштиёқ ҳамда нозик дид мени ҳайрон қолдирди. Тунов куни дўхтирлардан: “Сиз даволангани келганмисиз, ёки китоб ўқишга? Қачон қарама, мук тушиб олиб ўқиганингиз-ўқиган. Ҳозирча кўп ўқиш сиз учун зарарли!” дея гап ҳам эшитиб олди.
Мактубларимизни давом эттиришни ундан илтимос қилсам, йўқ демаса керак. Сабаби, кеча хатлар битилган дафтарни бир ўтиришда ўқиб чиқди. Мактублар таъсиридан гоҳ йиғлаб, гоҳ куларкан: “Ким ўйлаб топган бўлсаям, жудаям хайрли ишга қўл урибди. Ҳомиладор аёллар меҳрга, шафқатга муҳтож. Миллатимиз келажаги бўлган ёшларимизни асраш учун ҳам энг аввало аёлларни, оналарни авайлашимиз, ардоқлашимиз керак”, деди. Бу менинг кўнглимдаги гаплар. У билан фикрларимиз, дунёқарашимиз оз бўлса-да, яқин эканидан қувониб кетдим. Ишонтириб айтаманки, Осиё ёзадиган мактублар Заҳроникидан кўра таъсирлироқ, теранроқ бўлади. Чунки мен олий маълумотга эга бўлмаган бир аёлман. Осиё бўлса, ҳам ўқимишли ҳам дунёқараши кенг, зукко жувон. Умид қиламанки, “Туғруқхонадан мактублар”дан бу гал қандай хабарлар?” дея интизорлик билан кутаётган мухлисларимиз муносиб номзод топа билганим учун менинг ҳам, дунёга келажак фарзандимнинг ҳам ҳаққига дуо қилишни унутмайдилар.
Фарҳод ака! Сиз билан эртагача, мухлисларимиз билан эса туғруқхонага кейинги гал келгунимгача, дея хайрлашаман. Эзгуликни дилига жо айлаб, ҳаётдек улкан неъматдан фақат яхшиликлар учун фойдаланишни мақсад қилиб яшаётган барча инсонларга соғлик ва омонлик тилаб:

ЗАҲРО

“БИР БОРА ИМКОН БЕРИНГ!” ёхуд мўъжиза

Подробности: Бўлим: Туғруқхонадан мактублар; Чиққан санаси: 04 Апрель 2013; (Нашр қилинган санаси)

(Ўн учинчи мактуб)

Аёлингни авайла, элим,
Алпомишлар туғиб беради.
Муаллиф

Ассалому алайкум, Баҳодир ака!
Соғ-омонмисиз? Ўқиш, ишларингиз яхшими?
Сизга мактуб йўллаётганим учун “Об-бо, бу Осиё деганлари туғруқхонадаям “учёный”лигини қўймас экан-да! Барака топгир, ҳеч бўлмаса шу ерда журналистлигингни қўйиб тургин”, демайсизми ишқилиб? Нималар бўлаётганини ҳатто ўзим ҳам ҳеч ақлимга сиғдиролмаяпман. Бу ерда асло кутмаганим бир муҳитга рўпара келдим. “Аскар мактублари”, “Сафар мактублари” ва ниҳоят “Муҳаббат номалари” борлигини билардим-ку, “Туғруқхонадан мактублар” борлиги ҳақида шу ерга келибгина хабар топдим. Аммо билганим ёмон бўлмади — менга жудаям ёқди. Айниқса, одамлар ўша хатлар орқали туғруқхона ҳаёти билан танишиш имкониятини қўлга киритадиган бўлишгани жудаям қувонарли!
Мактубларнинг “тарихи”га келсак, а-а-анча узоқ экан. Бу ҳақда сизга уйга қайтганимда батафсил гапириб бераман. Шунингдек, то менгача ёзилган ўн икки мактуб ҳақидаям билиб оласиз. Энг қизиғи шуки, мактуб ёзишни давом эттириш сиз ҳамиша “журналист хоним” дея устидан куладиган одамингизга ишониб топширилди. Бу ҳуқуқ менга энг аввало сизнинг олдингизда ўзимнинг ҳақиқий журналист эканимни исботлаш имконини беради. Аммо ёзажак мактубларимни ўқиб, қаламимга холис баҳо беришингизга ишонаман.
У ҳолда бошладикми? Бўлмаса, эшитинг.
Кеча тун ярмида бешинчи палатага жойлаштирилган аёл билан танишиб олдим. Унинг учинчи ҳомиласи экан. Бугун эрталабдан тўлғоғи бошлангани боис, туғруқ хонасига олишди. Зуҳра опа исмли менинг ширинсўз шифокорим текшириб кўргач, ҳаммаси яхши эканини, бир-икки соат ичида “қутилиб” олишини айтди. Аммо пешана, унга қарайдиган дўхтир бошқа эди. Нигора исмли ўша танноз жувон келди-ю, текшириб: “Кесарево қилишимизга тўғри келади. Ўзингиз туғолмайсиз!” деди осмондан тараша тушгандек дўқиллатиб. Аёл умидли кўзларини унга тикиб: “Нигора опа, мен аввалги иккита фарзандимни ўзим туққанман. Наҳотки бунисиниям туғолмасам?..” деркан, овози титраб кетди. “Ман сизга ҳозиргина нима дедим? Гап уқмайдиган келин экансизми? Барибир ту-ғол-май-сиз!” гапни шарт кесди Нигора. Шу билан жувоннинг ҳам юрак тубида асраб келаётгани умид дарахтининг томирлари чўрт кесилгандек тушкунлик ичра чуқур хўрсинди. Оҳиста кўзларини юмаркан, юзидан икки томчи ёш юмалаб кетди...
Шу пайт йўлакда Зуҳра опа кўринди. Унга кўзи тушиши ҳамоно жувоннинг кўзларида ҳозиргина қилинган совуқ ва қўпол муносабат сабаб сўнган умид учқуни қайтадан ялтиради: “Зуҳра опа?..” Унинг гапи оғзида қолди: “Нега йиғлаяпсиз? Қўрқманг, асал қизим! Биринчи ҳомилангиз эмас экан-ку? Иккита болани эсон-омон туғиб олган экансиз. Шундай бўлгач, нимадан қўрқасиз? Ўзим ёнингизда тураман”.
Уларнинг суҳбатларига Нигорахон қўшилди:
–    Зуҳра опа! Ман етти йил ёстиқдек китобларни тинимсиз ёд олиб, шифокор бўлганман. Керак бўлса, профессорларга дарс беришга билимим етади. Нега энди сиз ўзи туғолмаслиги кўриниб турган беморни алдаяпсиз?
–    Нима деб алдабман, Нигорахон?
–    Тос суягини ўлчаб кўрдим — 40 сантиметр. Бунинг устига, боласи йирик — нақ тўрт кило! Бу туғиш учун хавфли. Тос суяги тор аёллар кесарево билан туғдирилиши керак! Фикрим ҳақ эканини исбот қилиб бера оламан. Бошқа саволлар борми?
–    У иккита болани операциясиз туққан, ахир! Шошилмайлик, кесарево қилишга улгурамиз, аввал ўзи бир уриниб кўрсин. Балки доцент чақирармиз?
–    Манга деса, профессор чақиринг! Яна қайтараман — ўзи ту-ғол-май-ди! Гап тамом — вассалом! Ундан кўра, вақтни йўқотмай, тезроқ жарроҳлик хонасини тайёрлаш ҳақида ўйланг. Кечиксак, она ҳамда бола ҳаётини ҳатто кесаревоям қутқазолмаслиги мумкин!
Баҳодир ака, икки шифокор ўртасида бўлиб ўтган қисқа, аммо беаёв тафаккур жанги мени довдиратиб қўйди. Бу нима билан тугашини билишдан бошқа энди мени ҳеч нарса қизиқтиролмаслиги аниқ. Назаримда, Зуҳра опанинг гаплари ҳақдек.
Кўзим аёлга тушди. Унинг мендан баттарроқ аҳволга тушгани докадек оқарган юзидан кўриниб турарди. Лаблари титраган кўйи пичирламоқда — дуо ва илтижо қилаётгани аниқ...

Дунёга сиғмай кетяпман. Аёлнинг тақдири нима бўларкан?.. Палатамда ўтиролмаганимдан йўлакда у ёқдан-бу ёққа бориб-кела бошладим. Орадан бирор соатлар вақт ўтди ҳамки, ҳеч қандай хабар йўқ.
Бир маҳал туғруқ хонасидан пешанасида маржон-маржон тер билан чиққан Зуҳра опа келиб мени маҳкам қучиб олди. Юз-кўзимдан аёлнинг тақдиридан хавотирда эканимни ҳис қилди чоғи:
–    Осиё, йигирма йилдан буён туғруқхонада ишлайман. Аммо кесаревосиз туғолмайди, дея ташхис қўйилган аёлнинг ўзи туққанини биринчи марта кўриб туришим. Худойимга беадад шукр, юзимни ёруғ қилди. Унга берган ваъдамда ёлғончи бўлмадим.
Агар Нигора унга “Ту-ғол-май-сан!” дея руҳий зарба етказмаганида, шундоқ ҳам ўзи туға олишига ишонгандим. Бироқ аёлга ўтказилган руҳий босим уни ҳолдан тойдиргани боис жудаям қийинчилик билан туғди. Биласизми, нима бўлди?
–    Айтинг, – дедим.
–    Мен қаттиқ туриб олганим боис жувонга туғиш учун имконият берадиган бўлдик. Лекин ҳадеганда бола келавермади. Бошида “Ўзим туғаман!” дея курашган аёл охирига бориб, буткул чарчаб, қуввати кетиб қолди. Энди туғиш у ёқда турсин, кучанишгаям ҳоли етмайди. Худди ўлимини кутаётган жониворга ўхшаб, теп-текис ётганини кўриб, қўрқиб кетдим. Доцент чақиртирдик. Доцент текширгач, “Туғолмайди. Шошилинч операцияга олиш керак!” деган қатъий қарорни айтди. Нигора: “Зуҳра опа, ман ҳақ эканманми?” деди баланд овозда. Мен жавоб беролмадим...
Жарроҳлик хонаси тайёрлаб қўйилган. Насилка чақирдик. Шу пайт аёлга кўзим тушди. У кўзларини юмиб ётар, фақат тинимсиз оқаётган ёш юзларини юварди. Насилка эшикдан кириб келаверсин, жувонда ҳеч кутилмаган бир ҳаракат бошланди. У кўзларини катта-катта очганча, қорнини ушлади. Ҳаммамиз унга яқинлашдик. Фақат биргина доя унинг оёқ томонида турибди. Бир маҳал аёлда кучли кучанч бошланди ва боланинг боши кўринди. Шошиб қолган доя қўлларини тутди. Ва кўз юмиб-очгунчалик лаҳзада лўп этиб, гўдак туғилиб берди! Яхшиям доя яқинроқ тургани, йўқса, чақалоқни ушлаб қолиши қийин бўларди.
Туғруқ хонасидаги саккизта дўхтир қотдик-қолдик!
Довдираганимиздан, анча пайтгача чақалоқнинг киндигини кесишниям унутибмиз. Ўзимизга келиб, тарозида ўлчадик. “Йирик” дея “башорат” қилинган гўдак бор-йўғи уч кило икки юз грамм вазнда бўлиб, бунисиям ўғил экан.
Нигорага кўз ташладим. У ердан нигоҳини узолмай турарди...
Тиб илмининг билимдони бўлган Ибн Синодек табиб: “Касалликни даволашда биз уч кишимиз, мен, бемор ва касаллик. Агар бемор касаллик тарафга ўтса, мен ёлғиз қолиб, улар билан курашишга кучим қолмайди, бемор мен тарафга ўтса, биргаликда касалликни енгишимиз осон кечади”, деб турган бўлса-ю, беморга имконият бермаслик ноҳақлик эмасми? Икки болани туққан соғлом аёлга учинчисиниям ўзи туғиши учун бир бор имконият бериш керак эди. “Туғолмайсан, туғолмайсан!” дея юрагига ғулғула солгандан кўра, аксинча, далда бериб, унда етишмаётган ирода кучини орттириш шифокорнинг бурчи эмасми?

Баҳодир акажон, суюнчи беринг! Аёлнинг илтижолари Яратганга етиб, у гўдагини соғ-омон дунёга келтирди — кесаревосиз! Ҳаётда ҳақиқий мўъжиза билан илк бор юзлашиб турганимдан қаттиқ ҳаяжондаман...
Заҳро опам ҳақ — ёзувчи худди Шерлок Холмсга ўхшаб, ўта синчков ва кузатувчан бўлиши керак. Бўлмаса, у аҳамиятсиз санаб, кўринишдан майда, аммо маънан улкан ва теран ҳолатларни эътиборсиз қолдириши мумкин. Бу эса у дилига туккан улкан эзгу ғоянинг кўнгилдагидек амалга ошишига тўсқинлик қилади. Ўйлашимча, Шерлок Холмснинг иши бизникидан анча енгил бўлган. Чунки унинг доктор Ватсондек ишончли ёрдамчиси, дўсти учун кўксини қалқон қила оладиган шериги бўлган. Мана шу фидойилик сабаб “Шерлок Холмс ҳақида ҳикоялар” то бугунга қадар мухлисларининг юракларида оташин муҳаббат оловини ёқиб келган ва яна неча асрлар ўз ўқувчиларини ҳайрат денгизига ғарқ этажак.
Бугунги воқеа сабаб, юрагимга бир оғриқ ўрмалади...
Яхшиям, қоғоз бор экан, яхшиямки қалам бор экан. Негаки, нимадандир таъсирланиб, юрагингиз тўлиб, кўзларингиз ёшланиб, мужгонларингиз намланган кезларда бўғзингизга аччиқ бир нима тиқилади-ю, сўзлашга йўл бермайди. Овозингиз титрайди. Шундай пайтларда юрагингизни қоплаб, қалбингиз қирғоғидан асов уммон тўлқинларидек тошаётган ҳисларингизни, дардларингизни оппоқ қоғоз узра тўхтамасдан тўкишингиз мумкин, қалам сизга мунтазир, у — дардкаш дўст. Бу нозик туйғуни фақат умрида бир бор бўлсин кимгадир мактуб битганларгина ҳис қила оладилар.
Ҳа-я, муҳим бир нарсани айтишни унутибман. Тушлик пайти йўлакда Нигорахон билан тўқнаш келиб қолдим. Менга кўзи тушиши билан нигоҳларини олиб қочди. Мен эса унга қаттиқроқ тикиларканман, кўзларидан унинг жудаям ғамгин ва безовталигини пайқадим. Тахминимга кўра, бу безовталикнинг иккита сабаби бўлиши мумкин. Бири — уят, андеша. Яъни, салгина аввал профессорларга дарс бериш даъвосида турган “билимдон” одамнинг бутун бошли туғруқхонада шарманда бўлиши юзидан. Иккинчиси эса пул... Яъни қўлга кирмай қолган “кўкат”лар туфайли... Иккинчи тахминим ҳақиқатга яқинроқми, дейман?
Нима дедингиз?
“Ҳамманинг фикри бир хил бўлган ерда фикрлаш бўлмайди”, деб айтган экан Вольтер. Аммо адашмасам, фикрларим ҳақ. Сиз ҳам қўшиларсиз?
Шу ерда хайрлашамиз. Кейинги мактубим орқали дийдорлашгунча!

ОСИЁнгиз

Этик ҳангомаси

Подробности: Бўлим: Туғруқхонадан мактублар; Чиққан санаси: 04 Апрель 2013; (Нашр қилинган санаси)

Оила фарзандлардан бошланади.
А. И. Герцен
Ассалому алайкум, оиламизнинг таянчи ва устуни бўлган азиз ДАДАЖОНИМИЗ!
Соғ-омонмисиз? Ҳамма яқинларимиз соғ-саломатми? Мендан сўрасангиз, бугундан ўзимни анча яхши сезяпман. Ҳаш-паш дегунча ғиз этиб етти кун ўтиб кетибди, а? Мен бу ерда ортимдан келган тайёр овқатларни еб, дам оли-и-иб ётибман. Сиз менсиз ош-овқатдан анча қийналиб қолгандирсиз, тўғрими? Бир ёғи ишингиз қийин.
Эрталаб ухлаб қолиб, ишга кечикмаслик учун шошганингиздан бир оёғингизга оқ, иккинчисига қора пайпоқ кийиб кетаётганингиз йўқми, ишқилиб? Яхшиям шу гапни ёнингизда туриб айтмадим. Йўқса, “Ҳозирча томим жойида, Заҳро. Сен ўзингдан эҳтиёт бўлгин!” дея асаларига ўхшаб, бир “чақиб” олармидингиз? Ҳалиям томингиз жойида. Аммо мен ҳам бу гапларни осмондан олиб гапираётганим йўқ-да. Янги келган Санобар исмли шеригимиздан эшитдим. Унинг ҳикоясини тинглаб, бутун бошли палатамиздаги аёллар кулаверганидан чакаклари қийшайиб қолай деди. Тушлик пайти овқатланаётиб ҳаммамиз оғриб кетган жағимизни ушлаб ўтирдик.
Нима экан ўзи сизларни шунча кулдирган воқеа, деяпсизми? Ҳозир айтиб бераман. Санобарнинг айтишича, талабалик йилларида шундай воқеанинг гувоҳи бўлган экан:
“Бу воқеага ўн йилдан ошган бўлишига қарамай, қачон эсласам, ўзимни кулгидан тўхтатолмайман. Курсимизда Д. исмли жиззахлик бир қиз ўқирди. У биз билан қўшни хонада яшарди. Ўзи ниҳоятда дилкаш, содда қиз бўлиб, ўткир билими билан ажралиб турарди. Аммо “Ҳар тўкисда бир айб” деганларидек, одамнинг кулгисини қистайдиган ғаройиб ҳолатларга тушиб турадиган одати бор эди. У айнан бизнинг гуруҳимизда ўқиганлиги боис, нуқул “қовун тушириб” юриши билан гуруҳдошларимиз ичида “машҳур” саналарди. Аммо “Этик ҳангомаси”дан кейин у янаям “машҳур” бўлиб кетди.
Талабалар шаҳарчасидаги иккинчи ётоқхонада яшардик. Қиш мавсуми эди. Бир куни одатдагидек дарсларимиз тугагач, ётоқхонага қайтдик. Тушлик тайёрлаётган эдик, Д. зарур иши борлигини, тезда қайтишини айтиб, чиқиб кетди. У кетгач, мени пастдан қишлоқдошларим чақириб қолишди. Синфдош қизларимиз экан. Улар билан ётоқхона тагидаги ўриндиқлардан бирида гаплашиб ўтирсам, бир маҳал Д. шундоқ ёнгинамиздан худди метиоретга ўхшаб “шуввв” этиб ўтди-да, ўқдай учиб ётоқхонага кириб кетди. Негадир менга унинг юриши жуда ғалати туюлди-ю, аммо гап нимада эканидан мутлақо бехабарлигим боис, эшик олдида тўпланиб турган ўн-ўн беш чоғли йигитларнинг нега “гур-р-р” этиб кулиб юборганининг сабабини англолмай қолдим. Уларнинг бу тушунарсиз ҳаракатини енгилтакликка йўйганим боис ичимдан: “Шилқим бўлмай ўлларинг!” деган ўй кечди.
Синфдошларимни кузатиб, хонамизга кириб келсам, хонадошларимнинг кулгидан кўкариб, букчайиб қолганига кўзим тушди. Аввалига худди менинг устимдан кулаётгандек, уларнинг ажабтовур қилиқлари мени саросимага солиб қўйди. Бир маҳал кўзим Д.га тушди. Унга юзланиб сўрадим: “Ҳа-а, тинчликми, нима бўлди?” У гапиролмас, фақат қўли билан остонада турган этикларни кўрсатганча буралиб куларди. Ҳайрон бўлиб у кўрсатаётган томонга қарадим. Уч-тўрт жуфт этик айқаш-уйқаш бўлиб ётар, фақат энг чеккада бир пой қора этик билан бир пой жигарранг этик ёнма-ён турарди. Шундаям мен ҳеч нарсани англамай, яна кулгидан ичаклари узилар даражага келиб қолган хонадошларимга юзландим.
Шунда кўзларидан оқаётган ёшни артганча Д.нинг ўзи бир амаллаб тушунтира бошлади: “Сал олдин мени пастда кўрдингизми?” “Ҳа”, дедим. У давом этди: “Оёғимга қарамадингизми?” “Йўқ”, дедим сал-пал ниманидир англагандай бўлиб. Энди менинг ҳам кулгим қистай бошлаганди. “Дарсдан келгач, зарур иш билан бешинчи ётоқхонадаги танишимнинг олдига бормоқчи эдим. У кетиб қолмасин, деган хаёлда шошганимдан оёғимга дуч келган этикни кийиб, югуриб кетибман. Пастда йигитлар турган экан. Улар менга ғалати-ғалати қараётганини сездим, аммо шошаётганлигим боис, кўпам эътибор бермасдан йўлимда давом этдим. Танишимнинг олдига боргач, хонасига кирдим. Унга айтадиган гапларимни айтгач, ўзимга керак бўлган китобни сўраб олдиму яна шошилиб ортимга қайтдим. Эртага назорат ишида менга қўл келадиган китобни қўлга киритганимдан мамнун эканимдан хотиржам келаётиб, оёғимдаги ғалати ўзгаришни сезиб қолдим. Эгилиб қарасам, не кўз билан кўрайки, оёқларимда икки хил этик — бири қора рангли, пошнаси паст этик, иккинчиси жигаррангдаги пошнаси баландроқ этик! Устимдан кимдир бир челак муздек сув қуйиб юборгандек бўлди. Мен шошганимдан бир оёғимга ўзимнинг, иккинчи оёғимга Дилбарнинг этигини кийиб кетган эканман. Танишим ҳам бир оғиз айтмабди, номард. Ўзим ҳам: “Мени кўриши билан бунинг нега ранги ўчиб кетди экан?” деб ўйлагандим-а!
Кўчанинг қоқ ўртасида нима қилишни билмасдан қотиб қолдим. Ётоқхонамизга яқин қолганман. “Биров кўриб қолмасин-да!” деган хавотирда тезликни “мингга қўйиб” югурдим. Аммо кетаётганимда пастда турган йигитлар ҳалиям тарқалмабди. Улар аниқ менинг қайтишимни кутиб туришган...
Бу хаёлпараст, соддадил дугонам ҳикоясини тугатганида кулгидан менинг ичакларим узилар даражага етган, кўз олдимдан эса оқсоқланган кўйи ўқдай учганча ётоқхона эшигидан кириб кетаётган дугонам нари кетмасди”.

* * *
Ҳангомам ёқдими? Бу гапим билан нима демоқчи эканимни тушундингизми? Хаёлпараст ва паришонхотир бўлиш яхши эмас, демоқчиман.
Энди кулгили мавзуларни ёпиб, жиддий мавзуларга ўтамиз.
Мадина исмли аёл бизга ўзи бошидан кечирган жудаям ибратли битта воқеани гапириб берди. Учта қиз фарзанди бор экан. Тўртинчисига ҳомиладор бўлгач, шифокор назоратига чиқибди. УЗД таҳлилини ўтказган шифокор: “Ҳомилангиз ўғил экан. Аммо... унинг қўл-оёқлари ўсмай қолган. Бунинг устига, туғма юрак пороги ҳам бор экан. Олдириб ташламасангиз, ногирон бола туғасиз!” дебди гапни қисқа-лўнда қилиб. Ўғил кўриш умидида олам-олам орзулар билан яшаётган Мадина опа бу “башорат”дан сўнг “шок”ка тушиб қолибди. Шифокори Дилдора опа билан маслаҳатлашибди. Дилдора опа эса: “Мадина, УЗД таҳлили ҳар доим ҳам аниқ чиқавермайди. Сиз ўзингизни қўлга олиб, турмуш ўртоғингиз ҳамда қайнонангиз билан кенгашинг. Уларга ҳаммасини очиқ айтинг. Лекин умидингизни узманг, мени айтди дейсиз, болангиз ногирон эмас, соппа-соғлом!” дебди.
Турмуш ўртоғи ҳамда қайнонаси бор гапдан хабардор бўлишгач, “Ногирон туғилсаям, ўз боламиз. Ундан воз кечолмаймиз. Пешанамизга ёзилгани бўлади”, дея Мадина опага сабрни, сиқилмасликни тавсия қилишибди.
Аммо баъзи “билимдон дўхтир”лар уни ваҳимага солишда давом этибди. Вақти соати етиб, тўлғоқ бошлангач, яна битта муаммо пайдо бўлибди. Шифокорларнинг айтишича, бола тескари келаётган экан. “Жудаям қайсар хотин экансиз! Ўзи бошидан шу ногирон болангиздан воз кечганингизда, бугун шунча одамни муаммога рўпара қилмаган бўлардингиз. Туғма юрак пороги бор битта мажруҳ болани деб, ўзингизнинг ҳаётингизниям хавф остига қўйиб ўтирибсиз. Кесарево қилишдан ўзга иложимиз йўқ!” дейишибди улар. Яна Дилдора опа аёлнинг жонига оро кирибди: “Шошилманглар, вақтимиз етарли, секин-аста туғдириб оламиз”.
Орадан бирор соатлар ўтиб дунёга келган гўдакни кўрган шифокорлар ёқа ушлаб қолишибди. Негаки, уларни ҳайрат денгизига ғарқ этиб, қаршиларида ногирон эмас, соғлом ва миқтигина чақалоқ ётган эмиш! Нақ уч килою тўрт юз грамм оғирлик билан туғилган полвончанинг қўл-оёғи бутун бўлиб, уни дунёга келтириш учун онаизорининг бошидан не хавотирли кунлар ўтганидан бехабар ҳолда, “туғма порог” ташхиси қўйилган митти юракчаси “Ҳа-ёт! Ҳа-ёт! Ҳа-ёт!” дея урмоқда эмиш!.. Боланинг тўрт мучаси соғ ҳамда машаққатли туғруқ жараёнида ҳолдан тойганидан қорни очиб кетган шекилли, кичкина оғизчасини катта очганча яшаш илинжида кўкрак ахтариб ётган эмиш!
“Ҳозир ўғлим икки ёшни тўлдирди. Ширинлигини кўрсангиз эди! Ақлининг ўткирлиги, тилининг бурролигини айтмайсизми? Мени умидсизликдан ҳамда ўз боламнинг қотилига айланишдан қутқариб қолгани учун Дилдора опадек шафқатли шифокорларнинг ҳаққига бир умр дуодаман!” деди Мадина опа биздан кўз ёшларини бекитиб.
“Бола дунёни тебратар”, дейилган нақл ҳаётга кўчиб, балки келажакда айнан шу бола дунё аҳлини ҳайратга солгулик оламшумул кашфиётларга эшик очса, не ажаб?!
Фарҳод ака, фикримга қўшиласизми? Ҳозир хаёлимдан қандай ўй кечганини биласизми? “Умидли келажагимиз бўлган болажонларимизни асрайлик!” дея ҳайқиргим келяпти...

Ер юзидаги барча оналарга гўдакларининг бахту саодатини кўрмоқликларини тилаб:
ЗАҲРО