Одамийлик чегарасида

• 

Подробности

Бўлим: Муаммолар

Чиққан санаси: 14 Август 2013

(Нашр қилинган санаси)

Баъзан бировдан хафа бўлсак, одам қиладиган иш қилмади, шу нарса одамгарчиликданми деймиз. Одам дегани унақа бўлмайдида, бундай одамга ўхшаб юр деймиз танбеҳ берамиз берганда. Замондош, аслида одамдек яшашни эплай оляпмизми? Албаттда, Қойилмақом қилиб эплаяпмиз. Ишлаяпмиз, бола-чақа боқяпмиз, етмаганига яқинларимизга ҳам ёрдам беряпмиз. Ҳа-я, ора-орада вақтимиз бўлганда фарзандларимизга у-бу нарса ҳам ўргатяпмиз. Болаларимиз ақлли, фаол. Улар бемалол компьютердан фойдалана олади, иккита тилда гапришни билади, бунинг устига бизнес ҳақида ҳам биздан яхшироқ билади. Фақат... Фақат одамдек яшаш ҳақида нимадир билармикан?
“Ўзбекистон” телеканалида бир жиноят иши ҳақида кўрсатув берилди. Унда ҳикоя қилинишича ўсмир йигит холасиникига меҳмонга боради-ю, уй эгаларининг яқинда “Нексия” машина олиш нияти борлигидан хабар топади. Холасининг фарзанди йўқ, эр-хотиннниг ўзлари яшашарди. Орадан маълум фурсат ўтгач, холанинг эри яъни поччасииннг қўл телефонига шундай хабар жўнатади. Хабарда поччасини қишлоқ чеккасидаги дарахтзрорга чақирган жиян аслида шум ниятни режелаштирганди. Ҳеч нарсадан хабари йўқ киши эса айтилган вақтга, айтилган жойга келади. Бу ерда уни қайнсинг укаси бошига болта билан уриб ўлдиради. Поччаси ўлганига ишонч ҳосил қилган “жиян” холасининг уйига боради ва ўз холасини ҳам ўлдиради. “Қаҳрамон” жиян энди нексияга йиғилган пулларни қидиришга тушади. Уйни ҳамма жойини титган йигит бор-йўғи 860 минг сўм пул топади холос. 860 минг сўм пул ва икки нафар инсон ҳаёти. Хўп, уйда масалан битта Нексиянинг пули бўлганда ҳам у инсон ҳаётидан, умридан қиммат эмасди-ку? Йигитчага пул зарур экан, у бошқачароқ йўл тутиб, мақсадига эришиши ҳам мумкин эди-ку. Нима учун фарзандларимиз орасида ана шундай тошбағир, бешафқат бўлиб улғайётганларига камроқ эътибор берамиз-а? Инсоннинг қадри, қиммати ҳақида болаларимиз бирор тушунчага эгамилар? Айрим ҳолларда инсон боласи қилаётган жиноятларни эшита туриб, шулар ҳам ўзини одам ҳисоблайди-а дегинг келади. Кези келганда одамдек улуғ, одамдек олийжаноби топилмайди. Бироқ, вақт келганда эса энг жирканч, энг тубан ҳам, афсуски, яна одам. Ака ҳолда яна бир воқеамиз қаҳрамони бу дунёни эрта тарк этмаган бўларди. Раънохон (исмлари ўзгартирилган) эри билан бир жойда ишларди. Уларнинг оиласи ишхонада ҳам кўпчиликка таниш, ҳавас қилгулик эди. Бироқ, Раъно сўнгги вақтда эрининг ўзига нисбатан бефарқ бўлиб қолганлигини сезди. У бунинг сабабини ҳам тезда топди. Тўғрироғи буни ишхонадаги аёллар айтишди. Эринг, дугонанг Сурайёни машинасида олиб кетаётганини кўрдик. Эҳтиёт бўлгин. Раъно ишонмади, тўғриси, ишонгиси келмади. У Сурайё билан очиқчасига гаплашиб олди. Дугонажон, биламан бу гаплар уйдирма, сен ҳеч қачон бундай пасткашликка бормайсан-а, - деди Раъно илтижоли оҳангда.
-Мен-ку, бундай қилмасдим, лекин эрингнинг кўнгли менда бўлгач, қўлимдан нима ҳам келарди.
Раъно бир зумда бу дунёдан йўқ бўлиб қолишни истади. Энг яқин дугонам деб юрган қўйнидаги илон бўлиб чиққанини у тан олгиси келмасди. Орадан бирмунча вақт ўтди. Бу орада Раъно учинчи фарзандига ҳомиладор бўлди. Вақти-соати етиб аёлни туғруқ тута бошлади. У эрига қўнғироқ қилиб туғруқхонага олиб боришини илтимос қилди. Ҳозир боролмайман, ишим кўп, ўзинг такси тутиб кетавер. Аёл эринниг қаерда эканини тахмин қилди ва у бу борада адашмаган эди. У ўз фикрини тасдиқлаш, эҳтимолки, ўзини-ўзи алдаш, таскин бериш учунми таксичига дугонасининг уйига олиб боришни илтимос қилди. Унинг дарди зўрайиб борсада у чидади ва амаллаб айтилган манзилга борди. Борди-ю, кўпқаватли уй йўлагида турган эринниг машинасига кўзи тушди. Э воҳ, у олдинлари одамни одам ейди дейшса ишонмасди-а. Мана энди, ўзини ҳам еяпти, энг яқин кишилари бирга ейишяпти.
У туғруқхонага қандай етиб келди билмайди. Унга маслаҳат беришди. Туғруқлар ораси катта, қолаверса, сизнинг аҳволингиз унча яхшимас, - деди шифокор вазиятни тушунтириб. Йўқ, ўзим туғаман. Бу аёлнинг қатъий қарори эди. Унга энди кўп нарса барбир эди. Ҳаттоки туғилажак фарзанди ҳам унинг ғамгин дунёсини ёрита олмади.
Аёл қийналиб бўлсада туғди, туққанда ҳам қўчқордек ўғил кўрди. Яқинлари аёлнинг эрига қўнғироқ қилишар, у эса телефонини кўтармасди. Эндигина қутилган аёл танаси бу каби хўрликка, алданишу хиёнатга ортиқ чидай олмаслигини исбот қилди. Аёл ҳолдаги ортиқ кўп қон йўқотган, ҳаёти хавф остида эди. Унинг яқнлари ҳам шифокорлар ҳам талвасага тушиб унинг жонини сақлаб қолиш учун курашишарди. Лекин, одамийлик сафидан деганларнинг қилишларидан чарчаган вужуд ортиқ курашишга куч топа олмади. Балки буни истамагандир ҳам. Аёлнинг жигарида ҳам муаммо юз берди-ю, унниг қони меъёрида ивимай қолди. Аёл эридан бошқа ҳаммани йиғлатиб бу дунёни тарк этди. Унинг яқин дугонаси эса одалар сафини тўлдириб юрибди.
Замондош, сиз болангизга пул топишни ўргатдингиз-а? Одамлар билан муомала қилишни ҳам ўргатиб бўлдингиз-а? Одам деган номга муносиб яшаш илмини уқтирдингизми? Ўзингиз-чи? Одамдек яшаяпман деб кериласизу, амалларингиз ҳазрати инсоннинг дейишага арзирмикан? Одамман деб ҳайқириб айтоласизми ёки пичирлаб? Ана шуниси муҳимроқ.

Зуҳра РЎЗИЕВА