Етимнинг уволи

• 

Алишер деб ҳавас билан ном қўйган экан менга раҳматли энажоним. «Болам шоир бўлсин Навоийдек» деб. Калтабинлик, жаҳолат туфайли ота-онамнинг тақдирлари айро тушди. Улар арзимас жанжаллар сабаб ажралиб кетишди. Мен энам ва бобомнинг қўлида қолдим. Онам эрга тегди, отам хотин олди. Бобом ва энам бечора нима бўлса ҳам «Қизимиз тинчиб кетсин» деб, тоғаларим ва келинаяларимнинг дашномлари остида мен тирик етимни қон ютиб катта қилишди.
Афсус мени «Энажон сиз ўлманг, сиз ўлсангиз мен ҳам ўлиб қоламан», дея қилган гўдакларча нолаларим Аллоҳга етиб бормади. 6-синфда ўқиётганимда энам билан бобомни Худо менга кўп кўрди. Олдин бобом, кейин энам, бирин-кетин вафот этишди.
Энамнинг таъзиясига келган отамнинг кўзига дастёр бўлиб қолгандек кўриндим шекилли, мени ўз қишлоғига олиб кетди. Аммо ўгай онам… Эртаклардаги Зумрад, Золушкалар ҳақиқат, аммо ҳаётда сеҳргар кампирлар йўқ экан…
11-синфгача бир илож қилиб ўқидим, қўлларим қавариб меҳнат қилсам-да, ўқийвердим. Кечалари ўзимча шеърлар ёздиму, аммо ҳеч кимга кўрсатмадим. Қанчалар оғир бўлмасин, ўгай онамнинг дашномларига чидадим. Аммо бир куни…
— Отажон!!! — деб бақиргандим қўрқувдан ўшанда. Ўгай онамнинг арзимаган баҳоналар билан чиқарган навбатдаги жанжалидан сўнг, аччиқ қилган отам:
— Шуни ўлдирсам, қутуламанми?! Биратўла мендан ҳам, ундан ҳам қутулгин! — дея ёввойиларча бақириб, эс-ҳушини йўқотиб устимга бензин сочиб юборди. Гугурт чақишга ҳам улгурди. Тирик алангага айланиб, жон ҳолатда додлаганча ҳовли бўйлаб югурардим. Жон алфозда ўзимни кўчага урдим. Бахтимга қўшнилар туришган экан. Дарров мени кигизга ўрашиб, ўтни ўчиришди. Хайриятки, оёқларим кўйган эди, холос.
Кўп ўтмай отамнинг устидан жиноий иш очиладиган бўлди. Мен даъвогар бўлишни рад қилдим. «Отамни яхши кўраман, у шунга мажбур бўлди… Жаҳл устида…» дедим, «Бундай ваҳший отани қамаш керак» деганларга. Ёпиғлиқ қозон ёпиғлиғича қолди. Аммо отамни ишидан бўшатишди.
Шундан сўнг ўгай ота эшигини қоқишимга тўғри келди. Балоғат ёшига етиб, мўйлаблари сабза уриб қолган мендек бир ўспиринга бу хонадонда яшаш азоб эди. Ўгай отам томонидан онамга берилаётган ҳар бир дакки, ўгай укаларимга айтилаётган ҳар бир аччиқ гап наштардай юрагимга санчиларди. Онамнинг рўзғори мен сабаб бўлиб бузилмасин деб, у ҳовлидан ҳам кетиб қолдим. Қариндошларим уйидан макон топдим, аммо ўз ота-онасининг уйига сиғмаган инсон бировларникига ҳам сиғмас экан…
Хайриятки, шоир айтгандай «дунё холи эмас, ақли расо, қалби тозалардин…» Дарбадар юрган мендек бир йигитни холамнинг қишлоқдошлари ўз паноҳига олишди. «Хола онадек меҳрибон бўлади» деб бежизга айтишмас экан. Холам мени онамдан-да кўпроқ яхши кўрарди. Аммо поччам… мени кўрганда музлаб, кўкариб қоларди. Бир куни эр-хотин мени деб қаттиқ жанжаллашиб қолишди. Иззатим тугади деб астагина кетмоқчи бўлиб тургандим, холам қўлларимдан етаклаб қишлоқ оқсоқолининг ёнига олиб борди. Йиғлаб-сиқтаб ёрдам сўради: «Бир тирик етимнинг уволига қолмайлик!» деб. Шундан сўнг оқсоқол ва қишлоқ одамлари мени ўз паноҳига олишди. Қишлоқда икки хонадан иборат, кўримсизгина чойхона бор эди. Мен шу чойхонада яшаб, ишлай бошладим. Одамлар кўрсатган бу меҳр-мурувватдан бошим осмонга етди. Чойхонада яшаш билан бирга тозалигини ўз зиммамга олдим. Буюртмага кўра овқат пиширишни ўргандим. Чойхонанинг тўрт сотихли ерида деҳқончилик қилиб, қишга емиш ғамладим. Нимайики юмуш бўлса ҳамма-ҳаммасини юракдан чиқариб бажардим. Менинг қисматим билан на отам, на онам қизиқди. Фақатгина холам шўрлик аҳён-аҳёнда эрига билдирмай, рўзғоридан орттирганини яширинча фарзандларидан бериб юборарди. Менинг энди меҳрибонларим, дўстларим, ғамхўрларим бор эди. Аммо, қалбимнинг кемтигини тўлдирадиган ўзгача меҳр даркор эди менга…
Йигирма ёшга киргунча ҳам ҳузур-ҳаловат кўрмаган, она меҳрига тўйиб, ота тарбиясини олмаган, оила деган иссиқ бағирнинг нималигини билмаган, мендек йигитнинг кемтик тақдири учун кимни айблашим керак? Ўз ҳузуридан кечмаган онамними, қаҳри қаттиқ отамними, оқибатсиз тоғаларимними? Балки айб ўзимдадир.
Менга яхши инсонлар ғамхўрлик кўрсатишди. Чойхонада беш йил яшадим. Бу гўша менга худди ўз уйимдек бўлиб қолганди. Йигирма бешга кирганимда қишлоқдошларимнинг яна бир мурувватлари эвазига уйландим. Уларнинг ўзлари бош-қош бўлишиб келин топишди. Ўамма топган-тутганини қўшиб, тўйимни ўтказишди. Қаерга уйлашди дейсизми, маҳалла чойхонасига-да! Олим фермер қишлоққа замонавий чойхона қурганидан кейин ҳамқишлоқларим эски чойхонани менга ватан қилиб беришди. Тўйдан олдин чиройли қилиб таъмирлашди. Ўозир оилам билан тинч-тотув яшаяпман. Иккита фарзандим бор. Қўлимдан келганича қишлоқ одамларининг иссиқ-совуғида қатнашаман. Чойхонада ош пиширавериб, уста ошпаз бўлиб кетганман. Олим фермер янги чойхонасига мени ошпаз қилиб ишга олган. Ўамқишлоқларимнинг бири отам, бири онам, қолганлари эса жагарларимдир. Хуллас мен етимман, мен ёлғизман демасам ҳам бўлади. Аммо сўйлаганда бутун дунёнинг тили куядиган менинг қисматдошларим, ҳаётимизнинг, бугунги кунимизнинг бундай оғриқли яралари яна қанча экан? Бу яраларга одамлар қанчалик яхшилик малҳамини қўймасинлар, бу яралар таг-тагидан зирқираб оғрийверади, оғрийверади.

Алишер Давронов