Мақолалар

Аёлнинг ҳамма нарсаси шаррми?

• 

Подробности

Бўлим: Фатволар

Чиққан санаси: 09 Март 2025

(Нашр қилинган санаси)

Савол  
Мўминларнинг амири Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)нинг "Наҳжул-Балоға" номли асарида "Аёлнинг барча нарсаси шаррдир. Унда бўлиши керак бўлган ҳамма нарса шаррдир." деган ибора учрайди.  
Сизнинг бу ҳақдаги изоҳингиз қандай?  
Бу сўз исломнинг аёлларга нисбатан тутган позициясини кўрсатадими?  
Изоҳларингизни кутаяпман, раҳмат.
---  

Жавоб  
Бу ерда эътибор бериш лозим бўлган икки муҳим нарса мавжуд.   
Биринчи:  
Исломнинг бирор масаладаги қараши фақат ва фақат Аллоҳ таоло ва Унинг Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг фикри орқали белгиланади.  
Улардан ташқари қолган қарашлар Қуръон ва саҳиҳ суннатга мос келган тақдирдагина қабул қилинади.  
Қуръони Карим ва саҳиҳ набавий суннатлар эса бузилишдан ҳимояланган манбалардир.   
Иккинчи:  
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га нисбат берилган ҳар бир сўз ҳақиқатан ҳам У зотга тегишлими ёки йўқлигини текшириш керак.  
Чунки исломий манбаларда баъзи сўзлар буюк шахсларга нисбат қилинган бўлиб, уларнинг ҳақиқий сўзлари эмаслиги мумкин.  
"Наҳжул-Балоға" ҳақида уламолар турли фикр билдирганлар.  
Бу китобда Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га нисбат қилинган сўзларнинг баъзилари ишончли манбаларда келмаган.  
Шунинг учун, бир сўзни тўлиқ қабул қилишдан олдин унинг ҳадис ва саҳиҳ манбалар билан тасдиқланганини текшириш лозим.  
Бундан ташқари, бир матннинг маъносини тўғри англаш учун унинг контексти ва қандай шароитда айтилганини ҳам ҳисобга олиш керак.  
Агар бу гап ҳақиқатан ҳам Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га тегишли бўлса, у қандай маънода айтилганини таҳлил қилиш лозим.  
Чунки ислом дини аёлни еркак билан тенг ҳуқуқли инсон сифатида кўриб, унга ҳурмат ва эҳтиромни уқтиради.  
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда аёл ва эркакни бир-бирига шерик қилиб яратганини ва улар ўртасида меҳр-муҳаббат барпо этганини баён қилади:  
"Унинг (қудрати) далилларидан бири шундаки, сизларга ўз жинсингиздан жуфтлар яратди, токи улар билан ором-ҳаловат топингиз ва ораларингизда меҳр-муҳаббат пайдо қилди. Дарҳақиқат, бунда тафаккур қиладиган қавм учун ибратлар бор." (Рум, 30:21)  
Шунингдек, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) аёлларга яхшилик қилишни буюриб, шундай деганлар:  
"Аёллар ҳақида яхшиликни васият қилинг. Чунки улар сизларга омонат қилиб берилган." (Имом Муслим ривоят қилган.)  
Демак, ислом аёлни қадрлайди, унинг ҳақларини муҳофаза қилади ва унга яхшилик қилишни буюради.  
Шу сабабли, Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га нисбат қилинган бу сўз аниқ ҳужжат билан тасдиқланмагунча, унга тўғридан-тўғри исломнинг аёлларга бўлган муносабати сифатида қараш тўғри бўлмайди.
Тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, "Наҳжул-Балоға"да Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га нисбат қилинган баъзи сўзлар саҳиҳ эмаслиги маълум бир ҳақиқатдир. Уларнинг бу борада далиллари ҳам мавжуд.  
Шубҳасиз, "Наҳжул-Балоға"да келтирилган қарашларнинг Имом Али (розияллоҳу анҳу) даври, фикрлари ва услубига мос келмаслигини зийрак бир ўқувчи ёки таҳлилчи англашда қийналмайди.  
Шу сабабли, "Наҳжул-Балоға"да келган ҳар бир сўзни Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га тегишли деб ҳисоблаб, уни далил сифатида келтириш жоиз эмас.  
Яна бир нарса борки, ислом илмларига кўра, бир сўзни унинг соҳиби деб тасдиқлаш ҳар қандай нуқсонлардан холи, уни бевосита айтган кишига етказадиган саҳиҳ санадлар билан бўлиши керак.  
Бевосита Имом Али (розияллоҳу анҳу)га етказадиган санад қаерда?  
Шундай санад мавжуд бўлиши керакки, биз ҳам унинг асосида: "Бу сўз Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)нникидир," – деб ҳукм қилайлик.  
Ҳатто, бу сўзни саҳиҳ санад билан Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га боғласак ҳам, уни рад этиш керак.  
Чунки бу сўз исломий нассларга (ҳужжатларга) зиддир.  
Бир сўзда нотўғрилик ва бузуқлик бўлса, у қандай фикр бўлишидан қатъи назар, уни рад этиш вожибдир.  
Унинг санади қуёшдек равшан бўлса ҳам.  
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу) бундай гапни қандай қилиб айтишлари мумкин?  
У, яратилишда, Аллоҳга бўлган масъулиятда ва бериладиган мукофотда эркаклар ва аёллар тенг эканлигини баён қилган Аллоҳнинг каломини ўқиган зот эди.  
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:  
"Эй инсонлар! Сизларни бир жондан яратган, ундан жуфтларини пайдо қилган ва улардан кўплаб эркак ва аёлларни тарқатган Роббингиздан қўрқинг!" (Нисо, 4:1)
"Албатта, мусулмон эркаклар ва мусулмон аёллар, мўмин эркаклар ва мўмин аёллар, итоатли эркаклар ва итоатли аёллар, ростгўй эркаклар ва ростгўй аёллар, сабрли эркаклар ва сабрли аёллар, қалбдан боғланган эркаклар ва аёллар, садақа берувчи эркаклар ва аёллар, рўза тутувчи эркаклар ва аёллар, иффатларини сақловчи эркаклар ва аёллар, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркаклар ва аёллар – мана, Аллоҳ уларнинг барчасига мағфират ва улкан ажр тайёрлаб қўйди." (Аҳзоб, 33:35) 96  
"Раббилари дуоларини қабул этди: "Сизлар бир-бирингиздан келиб чиққансизлар. Эркак бўлсин, аёл бўлсин, амал қилганларнинг амалини беҳуда кетказмайман..."" (Оли Имрон, 3:195)  
"... Улар сизлар учун либосдир, сизлар ҳам улар учун либоссиз." (Бақара, 2:187)  
"Сизлар билан ором топишингиз учун ўз жинсингиздан жуфтлар яратиб, ораларингизда меҳр ва раҳмат пайдо қилгани Унинг оятларидандир. Бу нарсаларда фикр юритувчи қавм учун ибратлар бор." (Рум, 30:21)  
Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай дедилар:  
"Албатта, аёллар эркакларнинг сингилларидир."   
"Дунё бир лаззат манбаидир. Унинг энг яхшиси солиҳа аёлдир."  
"Уч нарса инсонни хурсанд қилади: солиҳа аёл, гўзал уй ва яхши улоқ."  
"Аллоҳ кимга солиҳа бир аёл насиб қилган бўлса, унинг динининг ярмига ёрдам берган бўлади. Қолган ярмида эса, Аллоҳдан қўрқсин!" 103  
"Тўрт нарса борки, кимга берилса, дунё ва охиратнинг яхшилигига эришади." Бу нарсалардан бири сифатида: "Молидан ёки шахсиятидан гуноҳли ишлар талаб қилмайдиган солиҳа жуфт."  
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу) бу қатъий нассларга қандай қилиб зид бир сўз айтиши мумкин?  
Қандай қилиб "Аёлнинг ҳар бир нарсаси шаррдир" дейиши мумкин?  
Бу сўз ҳақиқатда Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)га тегишли бўлса ҳам, сўраймиз:  
Сиз ўз завжангиз ҳақида қандай фикрдасиз?  
Сизнингча, жаннат аҳлининг саийдлари бўлмиш Ҳазрат Ҳасан (розияллоҳу анҳу) ва Ҳазрат Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)нинг онаси Ҳазрат Фотима (розияллоҳу анҳа) ҳақида қандай ўйлайсиз?  
Имом Али (розияллоҳу анҳу) ёки барча мусулмонлар Ҳазрат Фотима (розияллоҳу анҳа) ҳақида "Унинг ҳар бир нарсаси шаррдир" дейишга рози бўлармидилар?
Аёлнинг фитрати эркакнинг фитратига зид эмас.  
Ҳар иккисининг фитрати ҳам яхшилик ва ёмонликни, залолат ва ҳидоятни қабул қилиш қобилиятига эгадир.  
"Жонга ва уни шакллантирган Зотга қасам. Кейин унга яхшилик ва ёмонлик қилиш қобилиятини берган Зотга қасамки: ўзини поклаган киши нажот топди. Уни ёмонликларга ботирган киши эса зиён кўрди." (Шамс, 91:7-10)  
Аёлсиз ҳаётнинг давом этиши мумкин эмас экан, қандай қилиб унинг барча нарсаси шарр деб ҳисобланиши мумкин?  
Аллоҳ таоло қандай қилиб бир шарр яратади ва бандаларини унинг ҳожати ва зарурати билан синайди?  
Аслида, яратилиш ҳақида тафаккур қилган одам, унинг асл мақсади фойда эканлигини кўради.  
Бизга ёмонлик (шарр) бўлиб кўринган нарсалар, аслида, умумий ва мутлақ яхшиликнинг бир қисми ҳисобланади.  
Ҳақиқий маънода шарр, яхшиликнинг талабларидан биридир.  
Шунинг учун Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўзларининг Роббиларига қилган дуоларидан бирида шундай деганлар:  
"Шарр Сизга нисбат қилинмайди."  
Қуръони Каримда эса:  
"Яхшилик Сенинг қўлингдадир. Албатта, Сен ҳамма нарсага қодирсан." (Оли Имрон, 3:26)  
Энди шу масала ҳақида ҳадислар келган нуқта қолди.  
У ҳам аёлларнинг фитнасидан сақланиш ҳақидадир.  
Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай деганлар:  
"Мендан кейин эркакларга аёллардан кўра кўпроқ зарар етказадиган бирор фитна қолдирмадим."  
Мен эса шундай дерман:  
Бир нарсанинг фитнасидан сақланиш уни тўлиқ шарр эканлигини англатмайди.  
Бу, аёлнинг эркакларга катта таъсир кўрсатиши мумкинлигини ва унинг Аллоҳ таолони зикр қилишдан ва охират ишларидан чалғитишидан хавотир олиш мумкинлигини билдиради.  
Шунинг учун Аллоҳ таоло кўплаб оятларда мол ва болалар билан синовга дучор бўлишдан огоҳлантирган.  
"Албатта, молларингиз ва болаларингиз бир синовдир. Улуғ ажр эса Аллоҳ ҳузуридадир." (Тагобун, 64:15)   
"Эй иймон келтирганлар! Молларингиз ва болаларингиз сизларни Аллоҳни зикр қилишдан чалғитиб қўймасин. Ким шундай қилса, ўша зиён кўргувчилардандир." (Мунофиқун, 63:9)   
Шунга қарамай, Аллоҳ таоло "мол"ни Қуръони Каримнинг кўплаб оятларида "хайр" деб атаган.  
Фарзандларни эса Ўзининг хоҳлаган бандаларига берган "неъмат" деб васф этган.  
"...Ҳоҳлаган кишисига қиз фарзанд, хоҳлаган кишисига эса ўғил фарзанд ато этади." (Шуро, 42:49)   
Аллоҳ таоло бандаларини фарзандлар ва набиралар билан синаши, уларга гўзал неъматлар беришининг бир кўринишидир.  
"Аллоҳ сизлар учун ўз жинсингиздан жуфтлар яратди. Жуфтларингиздан эса сизлар учун ўғиллар ва набиралар пайдо қилди. Сизларга покиза нарсалардан ризқ берди." (Наҳл, 16:72)
Аёлдан сақланиш – фарзанд ва молдан сақланиш каби бир ҳолатдир.  
Бу эса, ушбу берилган неъматларнинг шарр эканини англатмайди.  
Аксинча, бу огоҳлантириш – инсонларни бу неъматларга чуқур берилиб кетишдан, улар билан ҳаддан ташқари машғул бўлиб, Аллоҳни зикр қилишдан узоқлашишдан сақлаш учундир.  
Кўпгина эркакларнинг аёлларнинг жозибаси ва гўзаллиги олдида иродалари заиф эканлигини ҳеч ким инкор этолмайди.  
Хусусан, аёллар эркакларни жалб қилиш учун ёки уларга нисбатан назар-эътибор қозонишга ҳаракат қилганларида, бу ҳолат янада кучаяди.  
Чунки шундай аёлларнинг макрлари ва тузоқлари, эркакларнинг қўйган тузоқларидан кўра каттароқдир.  
Шу сабабли, эркакларнинг бу хавфга қарши эҳтиёткор ва ҳушёр бўлишлари зарурдир.  
Шу орқали улар нафсларининг шаҳват ва жинсий истакларига эргашмайдилар.  
Бугунги кунда аёллар сабаб бўлган фитналар олдинги асрларга нисбатан жуда ҳам юқори чўққига етганини кўрмоқдамиз.  
Жамият тартибини ҳисобга олмаган кимсалар, аёлларни инсоний қадриятларни йўқ қилиш учун бир восита қилиб ишлатмоқдалар.  
Ҳаммаси "ривожланиш" ва "илғорлик" номлари остида.  
Мусулмон аёлнинг қилиши лозим бўлган нарса – бу каби фитналарга қарши ҳушёр бўлишдир.  
У ўзини исломга қарши бўлган, уни заифлаштиришга ҳаракат қилаётган кимсаларнинг қўлига топширмаслиги керак.  
Исломнинг гуллаб-яшнаган даврида яшаган бу умматнинг аёллари мавжуд бўлган ақида ва иймон муҳитига яна қайтиши лозим.  
У тарбияли қиз, солиҳа аёл, дини ва уммати учун ишлаётган хайрли ва солиҳа инсон бўлиб яшамоғи керак.  
Шунда у ҳар икки жойда (дунё ва охиратда) нажот топади ва ҳар икки юртда (дунё ва охиратда) саодатга эришади.

Фатово муосира. Юсуф Қаразовий
Абу Муалим таржимаси