Muslima.Uz

Қўшничилик кимга керак

Подробности

Бўлим: Ислом дини

Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ (с.а.в.): Аллоҳга ҳузурида қўшниларнинг энг яхшиси қўшнисига яхши бўлганидир, дейилган.
Ҳар қандай ҳолатда ҳам қўшнилардан яхшиликни айямаслик керак. Бизнинг юртларда азалдан бу нарсага алоҳида аҳамият бериб келишган. Бирор яхши таом тайёрланса ҳам қўшнига берилган чунки овқат қилинган вақтда ҳиди қўшнига билинган. Уйда бирор маросим бўлса, қўшни чиққан бўлса ҳам яна унинг уйига бирор нарсадан чиқарилади. Бирор хурсандчилик – келин-куёвнинг фотаҳаси, ақиқадан келган нарса бўлса ҳам қўшнига берилади. Чунки унинг уйида бўйи етган йигит ёки қиз бўлади ёки келинни ҳурматидан ақиқанинг нарсасидан деб биринчи қўшнига чиқарилади.
Аммо энг ёмон нарса ҳасад қилинса ҳам қўшнидан бошланади. Нега у машина олди, нега машинасини алмаштирди ва ҳоказо. Ҳовлиларда ўзгача, кўп қаватли уйларда бошқача.
Ховлида қўшни олиб келган нарсасини машинасида олиб келса кўрмаслик мумкин. Аммо кўп қаватли уйлардан ҳар ҳолатда ҳам қўшни кўриши табиий. Нима олиб киряпсиз, нима олиб чиқяпсиз барчасини бевосита кузатиш мумкин.
Маҳаллалардаги бой кишилар орасида кўплаб саҳийлари топилади. Ўз уйини тартибга келтиргандан сўнг, кўчасини керак бўлса ён атрофгача тўғрилашга ҳаракат қилади. Ҳатто бутун бошли кўчани асфалт қилиши мумкин. Чунки қишдан сўнг кўчаларимизда чуқурликлар пайдо бўлади. Бундай саҳийларга қўлдан келганча ёрдам бериб ташаккур билдириш лозим.
Яқинда бир воқеа бўлди. Бир кўчани ремонти учун саҳий киши ўз ёнидан маблағ ажратиб, ўз кўчасини тартибга келтирди. Барча хурсанд. Энг аввало яхшилик қилганнинг ўзида енгиллик бўлди. Иш жараёнида қўшнилар қўлидан келганча ёрдамини аямади. Ишчиларга кимдир овқат қилган, бошқаси сувидан хабар олди. Иш битди. Шунда ҳасадчи пайдо бўлди.
Аммо бу саҳий, қаердан шунча маблағни олди? Нега бундай ишларни қилади? Жамоат жойдаги бу каби ишларни барча билан маслаҳат қилиши керак, деган савол берувчи пайдо бўлди ва қўшнисининг қилган ишига қарши чиқди. Бу эса барча қўшниларнинг норозилигига сабаб бўлди.
Бошқа воқеа. Кўп қаватли уйда яшайдиган икки тижоратчи қўшни келишиб подезд олдидаги йўлакчани текситлаб қўйди. Машиналар ва одамларга юришга қулайлик яратилди. Аммо бу ерда ҳам ҳасад пайдо бўлди. Булар кўчани ямайдиган пулни қаердан топган? Шунча пулни топиш қийинку, дегувчилар майдонга чиқди. Буни ҳам қўшнилар айтди. Бундай қўшнилар кимга керак!!!.
Бу икки мисолда ҳам бой кишилар ўз манфаатларини кўзлаган бўлсаларда, қўшниларга ҳам фойда бўлди. Раҳмат, ҳамма фойдаланмоқда, барака топ, мен ҳам сенга ўхшаб шундай садақалар қиладиган саҳий бой бўлай, дейиш ўрнига ҳасад қиламиз. Қўшнилар олдида уларни ёмонлаймиз. Турли жойларга уларнинг устидан шикоят ёзамиз. Шундай қилсак ҳотиржам бўламиз деб ўйлаймиз. Аммо афсуски, бунинг акси, борган сари ҳасадимиз ортади. Бир қопга семирамиз деб ўйлаймизу, кечалари ухламай чиқамиз. Улар ҳақида яхши гумон қилиш ўрнига ёмон гумондамиз. Зеро, Расулуллоҳ (с.а.в.): Билиб қўйингларки, мусулмон – қўшниси ундан саломат бўлган кишидир, деганлар.
Қўшнига фойда бера оладиган гап топа олмасак, жим турайлик, шуниси фойда бўлар!!!
Хулоса ўрнида Расулуллоҳ (с.а.в.)дан етиб келган қуйидаги икки ҳадисни айтамиз. Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади: Набий (с.а.в.)га “Фалончи аёл кундузи нафл рўза тутади, кечаси нафл намоз ўқийди. Аммо, қўшниларига тили билан озор беради”, дейилди. “Унда яхшилик йўқ. У дўзахда”, дедилар. “Фалончи аёл фарз намоз ўқийди. Рамазон рўзасини тутади. Қурт доналаридан садақа қилади. Ҳеч кимга тили билан озор бермайди”, дедилар. Расулуллоҳ (с.а.в.): “У жаннатда”, дедилар. Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ (с.а.в.): “Қўшнингга озор беришдан ўзингни тий. Агар у озор берса, сен сабр қил”, деганлар. Яхшилик қилиб ҳасадга учраётганларга Аллоҳ сабр берсин.

Она ва завжанинг оилада ўрни

Подробности

Бўлим: Ислом дини

Жамиятнинг бўғини бўлмиш оилаларнинг тинч-тотув, хонадонларимиз файзли бўлиши ва турмушимиз осудалигида муҳтарама оналаримиз билан бир қаторда аҳли аёлимизнинг ҳам ўрни каттадир. Улар фарзандларимиз тарбиячиси, бизларнинг меҳрибонимиз ва суянчиғимиз, кези келганда доно маслаҳатчимиздир. Хўш, оналар ва завжалар оилада муҳим ўринга эга эканлар биз эркаклар уларга қандай муносабатда бўлишимиз керак? Бу иккисидан қай бирининг ҳаққи улуғроқ? Бу каби саволларга жавоб топиш учун муқаддас динимиз кўрсатмаларига назар солинса, етарли маълумотларга эга бўлинади.

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ مَنْ أَبَرُّ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ: ثُمَّ مَنْ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ: ثُمَّ مَنْ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ: أَبَاكَ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ فِي الأَدَبِ الْمُفْرَدِ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ وَأَحْمَدُ وَالْحَاكِمُ وَالْبَيْهَقِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “(Бир киши томонидан:) “Эй Расулуллоҳ, кимга яхшилик қилай”, дейилди. У зот: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деб сўради. У зот: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деди. У зот яна: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деганида, у зот: “Отангга”, дедилар” (Бухорий[1], Абу Довуд, Термизий, Аҳмад, Ҳоким, Байҳақий ва Табароний ривояти. Ривоят санади саҳиҳ).

Ушбу ривоятдан маълум бўладики, онанинг фарзанддаги ҳаққи отаникидан улуғроқ экан. Энди қайнона ва келиннинг эркакдаги ҳаққи бир-биридан қанчалик фарқ қилишини тасаввур қилиб кўринг.

Биз эркаклар мана шу ривоятдан келиб чиқиб энг кўп яхшиликни онамизга қилишимиз, шу билан бирга завжамиз ҳаққини ҳам унутиб қўймаслигимиз талаб этилади. Онанинг ҳаққи ҳар нарсадан устун. Келин қанчалик чиройли, доно, уддабурон, қўл-оёғи чаққон бўлмасин, муштипар онамиздан ортиқ ва афзал бўлолмайди. Шуни ёддан чиқармаслик лозим. Динимиз Ислом бизларга энг биринчи навбатда онага, сўнг отага яхшилик қилишга чақирган. Зеро ота-онанинг ҳаққи улуғдир.

Завжамизга қандай муносабатда бўлиш кераклиги борасида қуйидаги ривоятда набавий таълим берилган.

وَعَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لأَهْلِهِ وَأَنَا خَيْرُكُمْ لأَهْلِي وَإِذَا مَاتَ صَاحِبُكُمْ فَدَعُوهُ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَاللَّفْظُ لَهُ وَابْنُ مَاجَهْ وَابْنُ حِبَّانَ وَالْبَزَّارُ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

Оиша розийаллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Сизларнинг яхшиларингиз аҳлига яхши (муносабатда) бўлганингиздир. Мен сизларнинг ичингизда ўз аҳлига энг кўп яхшилик қиладиганингизман. Агар соҳибингиз(дан, яъни оила аъзоларингиздан биронтаси) вафот этса, унга дуо қилинглар” (Термизий, Ибн Можа, Ибн Ҳиббон ва Баззор ривояти. Ҳадис лафзи Термизийга тегишли ва унинг ривояти санади саҳиҳ).

Ҳадисдаги “аҳл”дан мурод кишининг оила аъзолари, хусусан завжасидир. Бошқа ривоятда “сизларнинг яхшиларингиз аёлларига яхшилик қиладиганингиздир”, деб очиқ-ойдин баён қилинган.

Ушбу ривоятда тирикларга ҳам, вафот этиб кетганларга ҳам бирдек яхши муомалада бўлиш, тирикларга яхши сўз, ширин муомала билан эзгулик улашиш, вафот этиб кетганлар ҳаққига дуои хайрлар қилиш, улар ҳақида ёмон гап айтмаслик, ғийбат қилмаслик лозимлиги таъкидланмоқда.

Мазкур ривоятга кўра, мусулмонлар ичида қайси бир эркак оила аъзоларига, хусусан завжасига яхши муомалада бўлса, ўша банда уммати муҳаммадиянинг энг яхшиларидан бири бўлар экан.

Шуни эслатиб ўтиш лозимки, эркак киши бу масалада ўртача йўлни танлаши лозим. Онасини рози қиламан, деб фақат онага яхшилик қилиб, завжани хорлаш, унга ёмон муносабатда бўлиш, хотинини одам ўрнида кўрмаслик ҳам нотўғри. Аксинча, завжага ортиқча эътибор бериш, уни либос ва таом борасида кам-кўстсиз қилиб, онани бир бурда нонга зор қилиб, оч-наҳор, юпин ҳолда ташлаб қўйиш катта гуноҳ. Балки киши энг биринчи навбатда уни дунёга келтириб вояга етказган онасини эъзозлаб, унинг ҳақларини адо қилиб, кейин завжасига яхши муносабатда бўлиши, умуман олганда оила тинчлиги, фаровонлиги йўлида имкони борича ҳаракат қилиши керак. Сабаби ҳар бир мўмин-мусулмон эркакнинг оиладаги масъулияти катта ва қайнона ҳамда келин ўртасидаги муносабатлар яхши бўлишида ҳам асосан унинг ўрни муҳим саналади.

[1] Бухорий ушбу ривоятни “Ал-адабул-муфрад”да келтирган.

Тошкент шахар Шайхонтохур тумани бош
имом хатиби Одилхон қори Исмоилов

Ота-онани мукофотлаш

Подробности

Бўлим: Ислом дини

Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Бола ота-онасига ҳар қанча яхшилик қилса ҳам, уларнинг яхшилигини қайтара олмайди. Фақат, уни қул ҳолида топса-ю, сотиб олиб, озод қилса, бундан мустасно», – дедилар».

Шарҳ: Ота-онанинг фарзанд учун қилган меҳнатларини мукофотлаш, уларнинг ҳаққини адо қилиш жуда қийин ишлигини ушбу ҳадиси шарифдан билиб оламиз. Фарзанд бу дунёда ҳар қанча уринса ҳам, бу ишни бажариб охирига етказа олиши қийин.

Мабодо, ота ёки она бировнинг қўлида қул ёки чўри бўлиб турган бўлса-ю, фарзанд уларни эгасидан сотиб олиб қулликдан озод қилсагина, мазкур ҳаққни адо қилди, дейилса, жоиз экан.

Абу Бурдадан ривоят қилинади:

«Отамнинг қуйидагиларни айтаётганини эшитдим, у киши Ибн Умарни кўрган эканлар. Яманлик бир одам орқасига онасини кўтариб олиб, Байтуллоҳни тавоф қилаётган экан. У:

«Мен онамнинг минган ювош туясиман,

Уловлари чарчаса ҳам, мен чарчамасман», деган шеърни айтар эди. Сўнгра у:

«Эй, Ибн Умар! Онамнинг ҳаққини адо қилдимми?» – деди.

«Йўқ! Бир марта оҳининг ҳаққини ҳам», – деди.

Кейин Ибн Умар тавоф қилди. Мақомга бориб, икки ракъат намоз ўқиди-да, сўнгра:

«Эй, Ибн Абу Мусо! Ҳар икки ракъат ўзидан олдин ўтганнинг каффороти бўлади», – дедилар».

Шарҳ: Ўйлаб кўрадиган бўлсак, юра олмайдиган онани Ямандан Маккага олиб келишнинг ўзи бўлмайди. Уни кўтариб олиб тавоф қилдириш ҳам осон эмас. Ушбу ривоят қаҳрамони бўлмиш фарзанд онасини Ямандан олиб келиб, орқасида кўтариб Байтуллоҳни тавоф қилдириш билан онасининг ундаги ҳаққини адо этган деб ўйлаган эди.

У ўз фикрини катта олим саҳобий Абдуллоҳ ибн Умарга тасдиқлатиб олиш учун у кишига:

«Эй, Ибн Умар! Онамнинг ҳаққини адо қилдимми?» деб савол берди.

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳу гапни айлантириб ўтирмай, лўндасини айтиб қўя қолди:

«Йўқ! Бир марта оҳининг ҳаққини ҳам», – деди.

Онанинг бир марта эмизиши шунчалар қимматга эга бўлса, ҳамма эмизишларининг қиммати ва қадри, ҳаққи ва ҳурмати қанчалар бўлишини ҳар киши ўзи билиб олаверса бўлади.

Онанинг эмизишдан бошқа хизматлари ҳам кўпчилигини ҳамма билади. Демак, фарзанд онанинг ҳаққини тўла адо этиши амримаҳол. Шунинг учун, хаёлни турли ҳисобларга бурмасдан, она розилиги учун бутун борлиғини ишга солсин.

Бу ривоятдан олинадиган фойдалар:

1. Қадимдан мусулмон фарзандлар оналари хизматида жон фидо қилишни йўлга қўйганлари.

2. Онанинг фарзанддаги ҳаққи улканлиги.

3. Онанинг фарзанддаги энг катта ҳаққи эмизиш орқали собит бўлиши.

4. Ўғил онасини кўтариб олиб тавоф қилдириши яхши иш экани.

5. Икки ракъат тавоф намози ўзидан олдинги баъзи гуноҳларнинг ювилишига сабаб бўлиши.

Уқайлнинг мавлоси Абу Муррадан ривоят қилинади:

«Абу Ҳурайрани Марвон ўз ўрнига қўйиб кетар эди. Унинг уйи Зулҳулайфада эди. Онаси бир уйда, у бир уйда яшар эди. У уйидан чиқмоқчи бўлса, онасининг эшиги олдига бориб:

«Ассалому алайкум, онажон! Ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!» дер эди. Онаси ҳам:

«Ва алайка, ўғилгинам! Ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!» дер эди.

«Кичиклигимда тарбиялаганингиз учун сизга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин!» дер эди.

«Катталигимда яхшилик қилганинг учун сенга ҳам Аллоҳнинг раҳмати бўлсин!» дер эди онаси.

Кейин уйга кирмоқчи бўлса ҳам шундай қилар эди».

Шарҳ: Мадийнанинг ҳокими бўлган Марвон ибн Ҳакам деган амир бирор ёққа кетса, ўзининг ўрнига Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳуни қўйиб кетар эди. Мана шу ҳолатнинг ўзи ҳам Ислом оламида Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг тутган ўринлари қанчалар улуғ эканини яққол кўрсатиб туради.

Энди ўша улуғ саҳобий, катта обрў соҳиби, амирлар унинг олдида таъзим қиладиган зот онасининг олдида ўзини қандай тутишини кўриб қўйинг!

Уйидан ҳар чиқишида онасининг остонасига бош уриб, салом бериб, ташаккур айтиб, ижозат сўраб, кўчага чиқар эди.

Уйига ҳар киришида онасининг остонасига бош уриб, салом бериб, ташаккур айтиб, ижозат сўраб кўчадан келганининг хабарини берар эди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг бу гўзал иши асрлар оша кўплаб мусулмон фарзандларнинг одатига айлангани фахримиз боисидир. Бу ишни фақат мусулмон фарзандлар, мадрасаи Муҳаммадиянинг талабалари қилиши мумкин, холос.

Бу ривоятдан олинадиган фойдалар:

1. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг Ислом оламида катта обрўга эга зот бўлганлари.

2. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг вақти-вақти ила Мадийнага амир бўлиб турганлари.

3. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг оналарига ҳурмати олий даражада бўлгани.

4. Фарзандлар кўчага чиққанда ва қайтганда ота-оналарга хабар, салом бериб, ташаккурлар айтиб туришлари одобдан экани.

Абдуллоҳ ибн Амрдан ривоят қилинади:

«Бир одам Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, ҳижрат учун байъат қилмоқчи бўлди. У ота-онасини йиғлаган ҳолда қолдириб келган эди. Ул зот:

«Ота-онанг ҳузурларига қайтгин, уларни қандай йиғлатган бўлсанг, худди шундай қилиб кулдиргин», – дедилар».

Шарҳ: Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ота-онанинг розилигини топиш, уларни хурсанд қилишни вақти келганда ҳатто ҳижратдан ҳам устун қўйган эканлар. Ота-онанинг ҳаққини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қандай улуғлаганларига бир назар солинг. Ўзларига ҳижрат учун байъат қилгани келган мухлис кишига, ота-онангнинг ҳузурига бориб, уларни кулдир, демоқдалар.

Баъзи ҳолатларда ёшлар дийний амалларга қизиқиб, ота-оналарнинг ҳаққларини ортга суриш ҳолатларига йўл қўйишлари мумкин. Бундай пайтларда илм соҳиблари дарҳол уларга насийҳат қилиб, ишни тўғри йўлга буришлари керак экан.

Абу Ҳозимдан ривоят қилинади:

«Умму Ҳонеъ бинти Абу Толибнинг мавлоси Абу Мурра унга хабар беришича, у Абу Ҳурайра билан уловга миниб, унинг Ақийқдаги ерига борган экан. У ерига етиши билан баланд овозда:

«Ассалому алайки ва раҳматуллоҳу ва баракотуҳ! Онажон!» – деб қичқирди.

«Ва алайкассалому ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!» – деди онаси.

«Кичиклигимда тарбия қилганингиз учун сизга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин», – деди.

«Катталигимда яхшилик қилганинг учун сенга ҳам Аллоҳ яхши мукофот берсин!» – деди онаси».

Шарҳ: Бу маънодаги ривоят олдин ҳам ўтган эди. Бу ерда таъкид учун келтирилмоқда. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг бу ишлари бошқаларнинг гувоҳлигида ҳам бўлиб туриши билдирилмоқда.

Исломда аёлнинг ўрни ва қадр-қиммати

Подробности

Бўлим: Ислом дини

Муҳаммад (с.а.в.)га ваҳий келиш арафасида дунёда икки катта давлат – Рум ва Эрон бир-бирлари билан рақобатлашар, бошқа халқ ва элатлар устидан ҳукмларини ўтказишар эди. Рум насроний давлат, Эрон эса оташпарастлар юрти эди. Бу давлатларнинг қонунчилиги бузуқ, инсон ҳақ-ҳуқуқлари поймол эди, ички низолар оқибатида кучсизланиб қолган эдилар.

Арабистон ярим ороли гоҳ у, гоҳ бу давлатнинг қўшинлари билан ҳарбий тўқнашувларга дуч келиб турарди. Шу вазиятда Муҳаммад (с.а.в.)га ваҳий келиши, Ислом динига даъватнинг бошланиши, диннинг шаклланиши VI-VII асрларда Арабистонда ижтимоий-сиёсий ҳаётни муолажа қилувчи бир дастур сифатида қарши олинди. Ҳаётнинг барча жабҳаларини қамровчи Ислом аёллар ҳақ-ҳуқуқларига ҳам катта эътибор берди. Аёл энг муносиб ўрнини Исломдан топди.

 Исломда аёлнинг ҳақлари қуйидагича адо этилиши лозим:

 1. Аёлларга яхши муомалада бўлиш, уларга нисбатан хушмуомала, ширин сўз, мулойим муносабатда бўлиш, ноҳақлик ва қўполлик қилмаслик керак. Бу хусусда Пайғамбаримиз (с.а.в.) шундай марҳамат қилганлар: «Мўминларнинг энг тўла ишончлиси хушхулқлисидир. Сизларнинг яхшиларингиз аёлларга, завжаларига яхши муомалада бўлганларингиздир».

Пайғамбаримиз (с.а.в.): «Аёллар хусусида Аллоҳдан қўрқингиз. Зеро, сиз уларни Аллоҳдан омонат ўлароқ олгансиз», деганлар.

Ҳадисларда келишича, Пайғамбаримиз (с.а.в.) аёлларга ва болаларга дуч келганларида, салом берардилар, яъни салом билан муқобалада бўлгандилар.

2. Аёлларни урмаслик. Қуръони каримнинг: «Хотинларнинг итоатсизлигидан қўрқсангиз, аввало уларга насиҳат қилингиз, сўнг (бу таъсир қилмаса,) уларни ётоқларида тарк этингиз, сўнгра (бу ҳам кор қилмаса,) уларни (мажруҳ бўлмагудек даражада) урингиз. Аммо сизларга итоат қилсалар, уларга қарши (бошқа) йўл ахтармангизлар.*Албатта, Аллоҳ жуда олий ва улуғ зотдир»* («Нисо», 34) оятида айтилганидек, итоатсиз аёлни тарбия ва сўнгги чора сифатида қаттиқ оғритмасдан уришга изн берилган. Лекин, Муҳаммад (с.а.в.) ўзлари аёлларини урмаганлар ва хотин кишини урганларга ҳам қарши турганлар. «Не бўлди эркакларга, хотинларини қул каби урадилар, ҳолбуки, айни кун сўнгги (тун)да латифлашадилар», деган ҳадис ҳам сўзимизнинг исботидир.

Шунингдек, аёлларга ҳам эрларига озор бермаслик амр этилган. Маоз ибн Жабалдан (р.а.) айтилганига кўра, Расулуллоҳ (с.а.в.) шундай марҳамат қиладилар: “Қайси бир аёл (мўмин) эрига озор берганда, у кишининг ҳур жуфти (бу аёлга): «Аллоҳ сенинг жонингни олсин, у кишига озор, азият берма. Чунки, шубҳасиз, у сенинг ёнингда меҳмон-мусофирдир, сендан айрилиб, тезда ёнимизга келади», дейди”.

3. Исломда аёл ва болаларни ўлдириш маън этилган. Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади: “(Эй инсонлар), болаларингизни қашшоқликдан қўрқиб ўлдирмангиз, уларга ҳам, сизларга ҳам Биз ризқ берурмиз. Уларни ўлдириш, шубҳасиз, катта хатодир” («Ал-Исро», 31). “Ўз болаларини илмсизлик қилиб, жоҳилона ўлдирган ва Аллоҳга туҳмат қилиб, улар учун Аллоҳ ризқ қилиб берган (ҳайвонлар)ни ҳаромга чиқарганлар, албатта, (ўзларига) зиён қилдилар. (Улар) ҳақиқатдан адашдилар ва тўғри йўлга юрувчи бўлмадилар” («Анъом», 140). 

Ислом ҳуқуқида, ҳатто, уруш вақтида аёл ва болаларни ўлдириш тақиқланган. Ҳазрат Пайғамбар (с.а.в.): “Кимки иккита қизни вояга етгунча боқса, жаннатга мен билан бирга киради”, деб ўрта ва ишора бармоқларини ёнма-ён қилиб кўрсатдилар”.

 4. Аёлларнинг илм олишлари. Аёл ва эркак мусулмонларга илм ўрганмоқ фарзи айндир. Қуръони каримда фақатгина аёлларнинг ўзига хос, фитратига мувофиқ келган Аллоҳнинг хитобларидан ташқари (масалан, авратларини тўсиш, бола эмизиш, идда муддати, талоқ тўғрисида ва ҳоказо) қолган барча оятлар Аллоҳ таолонинг башариятга, эркаг-у аёлга қилган хитобларидир. Илм ҳақидаги чақириқлар ҳам шулар жумласидандир. Исломда иймондан кейинги фарзи айнлардан бири илм олишликдир (“фарз” бажарилиши шарт деган маънони ҳам англатади). Зеро, Жаброил (а.с.)нинг Пайғамбаримиз (с.а.в.)га етказган биринчи каломи ҳам “Ўқи!” бўлган. Аллоҳ таоло бандасини тафаккур қилиб, борлиққа қараб, таҳлил билан Ўзини танишини хоҳлайди. Кўр-кўрона, тақлидий иймон келтиришликни хуш кўрмайди. Пайғамбаримиз (с.а.в.) “Илмни Чинда бўлса ҳам бориб, олинглар”, деганлар. Ваҳоланки, ўша пайтда Чин (Хитой) бутлар ва бутпарастлар ўлкаси бўлган. Лекин улар бундай дейишга қўрқмадилар, чунки борлиқда Аллоҳнинг қудратини намоён этиб тургувчи сон-саноқсиз далилларни ақли билан тааммул қилган инсон Унинг ваҳдониятига иймон келтиргач, Роббисига ширк келтирмайди, аксинча, Ҳақ талабида бўлади. Ҳозирда мусулмонлар орасида илм деганда, фақат диний илмлар тушунилади. Бу хато тушунча. Исломда диний, дунёвий, деган гаплар бўлмаган. Илм соҳаларга бўлинган, холос: фиқҳ, ҳадис, фароиз, тиб, ҳандаса, тарих, фалакиёт илмлари ва ҳоказолардир. Мусулмонлар Қуръон ва суннатга амал қилган вақтларида уларнинг орасида илмнинг барча соҳаларида дунёга танилган алломалар етишиб чиққан. Бунга ўзимизнинг ватандошларимиз Ал-Хоразмий, Абу Али ибн Сино, Абу Райҳон Беруний, Улуғбек, Замахшарий ва бошқа кўплаб олимларнинг номларини келтириш мумкин.

Охирги асрларда мусулмонлар тарафидан илмий кашфиётлар қилинмай қўйди. Бугунги кунда ўлкамизда нафақат мусулмон аёлларнинг, ҳатто, эркакларнинг ҳам илмга рағбатлари паст. Ислом дини эркакларгина қиладиган оғир касбларни аёлларга фарз қилмаган. Лекин аёлларга хос баъзи ишларни эркакларга хос баъзи ишлар билан тенглаштириб, улар билан тенг савоб олишни жорий қилди. Масалан, ҳозир туғруқхоналарда эркак доялар ишлаб юришибди. Шуларнинг ўрнини аёллар эгалласалар, ўртадан гуноҳ кўтарилиб, савобли, хайрли иш бўларди. Чунки аёлнинг дардини эркакдан кўра, аёл кўпроқ тушуниб, ундан кўра, яхшироқ ёрдам бера олади.

Ислом келмасдан олдин ва ундан кейин ҳам анча вақт ҳали дунёда ўқиш-ёзишни биладиганлар кўп эмасди. Арабистонда ҳам вазият шундай эди. Фақат Қуръони карим амри билан бошланган илм ва маданий фаолият тез суръат билан илгарилай бошлади. Ҳазрат Пайғамбаримизга (с.а.в.) ваҳий котиблар кун сайин кўпаяр, бошқа мўминлар ҳам ўқиш-ёзишни ҳавас қилишарди.

Ислом оламида биринчи дарсхоналар, мадраса ва масжидлар очилиб, илк устоз Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг ўзлари бўлдилар. У зотга эргашган саҳобийлар кўплаб мўминларни диний ва дунёвий билимлар билан бойитишга муваффақ бўлдилар. Бу диний ва бошқа билимларни таҳсил этишда аёл-эркак ажратилмаган. Чунки Исломда илм олишда аёл-эркак тенгдир.

Имом Сарахсий (р.а.) марҳамат қиладилар: “Аллоҳ таолога иймондан сўнг, энг қувватли фарз – илм талаб этишдир. Чунки Расулуллоҳ (с.а.в.): “Илм талаб этмоқ ҳар мусулмон эркак ва аёл учун фарздир”, деб буюрганлар.

Илм – нубувватнинг меросидир. Пайғамбарлар илмни мерос қолдирадилар. Эркаклар нубувват меросида қанчалик ҳақ соҳиби бўлсалар, аёллар ҳам шунчалик ҳақ соҳибидирлар.

Илмнинг фазилати тўғрисида Аллоҳ деган: “Аллоҳ таоло сизларнинг орангиздаги иймон келтирганларни ва илмни юксалтирганларни бу дунёда ёрлақаб, мартабасини улуғ қилгайдир, охиратда жаннатга кирмоқликни насиб этгусидир”. Яна бошқа ояти каримада эса: “Ё Роббий, илмимни зиёда қилгайсан, деб айт!” – дейилган.

Асри саодатда саҳобиялар ўртасида илмлари, зеҳнлари билан ажралиб турган аёллардан Ҳазрат Оиша, Ҳафса, Умму Салама, Карима бинтул Микдол, Умму Кулсум бинти Уқба, Оиша бинти Саъд (р.а.)ларнинг номлари тарихда қолган.

Шубҳасиз, шариатнинг уч амал таянчи бор. Булар: илм, амал, ихлос. Шу уч жуъздан ҳар бири ҳақиқийлашса, шариат ҳақиқийлашади. Бир кишида бу уч жуъз билан шариат вужудга келса, Аллоҳ розилиги қозонилган бўлади.

Маймуна (р.а.) (шу маънода) амр қилдилар: “Арабчани ўрганинг ва ўргатинг!”

Тўрт халифа замонлари ўтиб кетгач, Ислом давлатларида сохта дин пешволари тарафидан аёлларнинг илм олишини таъқиқлайдиган уйдирма ҳадислар ҳам юзага келди. Ҳолбуки, Расулуллоҳ (с.а.в.) ва Ҳорун ар-Рашид даврларида аёллар илм таҳсилининг чўққисида бўлганлар.

Кимки “Муслима аёлларнинг илм олишини дин таъқиқлаган ёки таъқиқлайди” иддаосини илгари сурса, билингизки, у кимса Исломга хиёнат этган.

Ислом келтирган илм инқилоби аёллар учун бир нажот эшигидир. Мадинада янги тузилган Ислом жамияти ва давлатида ўқиб-ёзадиган аёллар ҳам оз эмасди. Машҳур саҳобия Аш-Шифо бинти Абдуллоҳ ал-Адавийя исломдан аввал ўқиш-ёзишни биларди. Сўнг бир қанча саҳобияларга ўргатди (масалан, Ҳафса бинти Умар ал-Форуқ). Ўзи шу тариқа исломда илк муаллима бўлди. Аш-Шифодан ташқари ўқиш-ёзишни биладиган Ҳазрат Оиша, Ҳафса, Умму Салама, Карима бинтул Миқдол, Умму Гулсум бинти Уқба ва Оиша бинти Саъд каби саҳобиялар зикр этилган. Улар Муҳаммад (с.а.в.) сўзларини тушуниб олиб, одамларга етказар эдилар.

Олима саҳобалар ёнида шоиралар ҳам бор эди. Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) қизи Фотима аз-Заҳронинг сут қариндоши Аш-Шайма бинтул Ҳорис ас-Саъдийя, Ал-Ҳафса бинти Амр ибниш-Шарид, Атиқа бинти Зайд ва Нажия бинти Жундуб ал-Асломий шоира саҳоба аёллардир. Тарихда Ислом оламида машҳур аёллар Миср, Испания ва Африкадаги мамлакатларнинг бир қанчасига дахлдорлар. Молик бин Анасдан ривоят этган Обида ал-Маданийя, Имом Бухорийнинг “Ал-жоме ас-саҳиҳ”ини Маккада ривоят этган Карима ал-Марвазийя машҳурдирлар.

Тасаввуф соҳасида ҳам кўзга кўринган аёллар бўлган, булардан машҳурлари Робиа ал-Адавиййа, андалусиялик Фотималар маълум.

Гарчи юқорида илмли, истеъдодли саҳобияларнинг номлари келтирилган бўлса-да, Арабистонда ўқиш-ёзишни биладиган эркак ва аёллар саноқли эди. Аёллар келиб, Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан илм ўргатишларини илтимос қилишган.

Бир аёл ҳазрат Пайғамбаримиз (с.а.в.)га дедилар: “Сўзингизни тинглашимизга имкон бўлмаяпти (сўзларингизни эркаклар етказмоқдалар), бевосита ўзингиздан эшитайлик, бир кунни тайин қилинг, келайлик, Аллоҳ сизга ўргатганини бизга ўргатинг”.

Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) бу мурожаатни яхши қаршиладилар ва аёлларга алоҳида дарс ўтишни қабул қилиб, буюрдилар: “Фалон кун, фалон ерда тўпланинглар!” Улар тўпландилар. Ўша кун келгач, ваъз-насиҳат айтдилар, баъзи диний ишларни буюрдилар: “Эй хотинлар, орангизда 3 та боласи ўлган бирорта ҳам хотин бўлмаса керак, мабодо бўлса, уни ўша болалари парда бўлиб, дўзах ўтидан асрагайдир”, - дедилар. Шунда бир хотин: «Иккита бўлса–чи?” - деди. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Иккита бўлса ҳам (парда бўлгайдир)”, дедилар (бу гап оталарга ҳам тааллуқли).

Абу Ҳурайра (р.а.): “Балоғатга етмаган учта фарзандни назарда тутганлар”, - деб ривоят қиладилар. Пайғамбаримиз (с.а.в.) аёлларга Аллоҳ ўргатганидан ўргатдилар ва шу тариқа исломда аёлларга оид илк мадраса барпо бўлди.

5. Аёлларнинг ҳақлари. Ҳазрат Пайғамбар (с.а.в.) айтганлар: “Аёлларнинг эркаклар зиммасидаги ҳаққи яхши таом ва кийим беришларидир”.

Қуръони карим дейди: “Роббингиз Унинг Ўзигагина ибодат қилишларингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишни амр этди. (Эй, инсон) агар уларнинг бири ёки ҳар иккиси ҳузурингда кексалик ёшига етсалар, уларга “Уф...” дема ва уларни жеркма! Уларга (доимо) ёқимли сўз айт!” (Ал-Исро, 23). Қуръонда марҳамат қилингани каби ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.): «Энг кўп кимга яхшилик кўрсатиш керак?, деб сўраган бир саҳобийга “Онангга”, дея уч бор такрорлаганларидан сўнг, “Отангга”, дедилар.

Исломда она ёки аёл ҳаққига эътибор шу қадарки, она мушрик бўлса-да, бу ҳаққини йўқотмаган бўлади. Фақат ота-она фарзандига ё эр хотинига Исломдан ташқари, яъни Исломга зид амр ва талқинда бўлсалар, у ҳолда уларга итоат қилинмайди. Аллоҳга исён қилувчиларга итоат этилмайди. Бу ҳадиси шарифда очиқ айтилгандир: “Аллоҳга исён этган кимсага итоат этиш йўқдир”.

Бошқа бир ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилинади: “Улар (яъни, бошингиздагилар)дан ким сизга Аллоҳга исён қилмоқни амр этса, зинҳор (бу хусусда) у кимсага итоат этманг”.

Исломнинг аёл ҳақлари хусусида келтирган янгиликлари ва қўйган асосларини шундай тартиблашимиз мумкин: яратилиш жиҳатидан, Аллоҳнинг махлуқи бўлиш жиҳатидан аёл билан эркак тенг. 

“Эй, одамлар! Сизларни бир жондан (Одам)дан яратган ва ундан жуфти (Ҳавво)ни яратган ҳамда у иккисидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган Роббингиздан қўрқингиз!…” (Нисо, 1).

Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳам бир ҳадиси шарифларида аёл билан эркак орасидаги тенгликни шундай баён этганлар: “Аёл-эркак барча инсонлар тароқ тишлари каби бир-бирларига тенгдирлар”. Бошқа бир ҳадиси шарифда эса шундай: “Аёл-эркак – барча мусулмонлар қариндошдирлар. Бир кишининг бошқа бир кишига нисбатан тақводан бошқа ҳеч бир устунлиги йўқдир”.

Исломга кўра, аёл ва эркак бир бутуннинг икки парчаси кабидир. Бир-бирларини тўлдирадилар. Чунки ҳадиси шарифда: “Аёллар эркакларнинг (тўлдирувчи) парчасидир”, дейилган.

Ояти каримада эса шундай дейилмоқда: “…Улар сизлар учун либос, сизлар улар учун либосдирсизлар…” (Бақара, 187). Қуръони карим шу тариқа аёлни нотўғри, нопок ҳукмлардан халос этиб, эркакка турмуш ўртоғи этди. Қуръони карим бу ҳукми билан аёл инсонми-йўқми деб тортишган Оврўпадаги қарашларни яксон қилди.

Ислом аёлдан лаънатни кўтариб ташлади, инсон ўғлининг, Одамнинг жаннатдан чиқишига, лаънатланишига аёл сабаб бўлди, деган эътиқодни ҳам рад этди.

Исломга кўра, аёл ҳам эркак каби диндош бўлишга, ибодат қилишга ҳақли ва буюрилгандир. Қиладиган амалига қараб мукофотланади ёки жазоланади. Жинсият фарқи савобининг кам бўлишига сабаб эмас. Аллоҳнинг қули бўлиш ёки Аллоҳга бандалик жиҳатидан эркак билан аёл орасида фарқ йўқдир.

Дин уламоларининг таъкидлашича, Аллоҳ таоло иймон келтирганлар соясида иймон келтирмаганларни ҳалок қилмаяпти, закот берганлар соясида закот бермаганларни, рўза тутганлар соясида рўза тутмаганларни, зикр этганлар соясида зикр этмаганларни, намоз ўқиганлар соясида намоз ўқимаганларни ҳалок қилмаяпти.

Илмга жуда эътиборли бўлайлик. Тиш берган ризқни ҳам берар, Яратган бизни оч қўймас. Ҳадиси шарифда марҳамат қилингани каби: “Ким Аллоҳ учун илм талабида бўлса, Аллоҳ таоло унинг ризқини кутмаган еридан етказади”.

Ислом аёлларнинг илм эгаллашлари учун қулайликлар таъмин этмоқда. Мақсад Ислом жамиятининг фойдали бир аъзоси, миллати, ватани, давлатига манфаат етказувчи инсон бўлиб етишиш ва етиштиришдир. Ислом аёлни жаҳолатдан кутқариб, юксалтирди, шарафлади. Жамият аёлларга ҳурмат билан қарайдиган бўлди, аёлларнинг иқтидорлари, қобилиятларини эркаклар тан олдилар. Урва бин Зубайр (р.а.) ҳазрати Оиша (р.а.) ҳақларида; “Ҳазрати Оиша Қуръон ҳукмлари, шеър ва адабиётни, араб тарихи ва унинг поғоналарини бошқа шахслардан кўра кўпроқ биларди”, деганлар.

Ҳазрат Оиша (р.а.) дин борасида бамисоли тўлиб-тошган денгиз, ҳикмат ва шариат илмига хазинабон эдилар. Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг ўша пайтда ўз илми, фазли, тақвоси ва дунёқараши билан юқори даражада бўлган саҳобаи киромларга қарата: “Эй биродарлар, динингизнинг ярим илмини Оишадан олинглар”, деган ҳадиси шарифларидан ҳам билса бўлади. Оиша (р.а.) фазлининг юқорилиги, илмининг тўлиб-тошганлигига Абу Мусо (р.а.)дан келтирилган ушбу ривоят ҳам шоҳидлик беради: “Бизлар – Расулуллоҳнинг дўстларига биронта ҳадиснинг маъносини тушуниш мушкул бўлиб қолгудек бўлса, дарҳол Оишага мурожаат этар ва ундан тўла тушунча олар эдик”.

Ато ибн Рабоҳ айтадики: “Оиша одамлар орасида энг доно ва фикри терани эди”. Ҳишом ибн Урва ўз отасидан ривоят қилиб айтадики: “Фиқҳ илмида, тиб соҳасида ва шеър борасида Оишадан билимлироқ кишини кўрмадим”.

Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг яна бир аёллари ҳазрати Зайнаб (р.а.) ҳам ўша замонанинг буюк фақиҳи (ҳуқуқшуноси) эди. Мадинада эса Бинти Аби Салама (р.а.) фиқҳ соҳасининг билимдони эди.

Исломда аёлнинг илм таҳсил этишига қарши чиққан эрларга ўрин йўқ. Аксинча, Исломни тўғри тушуниб унга амал қилган мўмин эркаклар, аввало ўзлари илмли бўлганлари ёки илм олаётганлари ҳолда, аёлларга ҳам илмни эгаллашларига ёрдамчи бўладилар. Бу борада мусулмонлар тарихи шарафли саҳифалар билан тўлиқдир.

Аёлларни илм таҳсил этмакдан ман қилмоқ бу жаҳолат ва ғафлатга берилган эрларнинг ишидир. Чунки, аёлни илм олишдан ман этмоқ дин ўрганмоқдан ман этмоқдир.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: “Эй Пайғамбар, қачонки, сизнинг олдингизга мўминлар келишиб, сизга ўзларининг Аллоҳга бирон нарсани шерик қилмасликларига, ўғрилик қилмасликларига, зино қилмасликларига, ўз болаларини ўлдирмасликларига ва қўл-оёқлари ўртасида тўқиб оладиган бўҳтонни қилмасликларига* ҳамда бирор яхши ишда сизга итоатсизлик қилмасликларига қасамёд қилсалар, сиз уларнинг қасамёдларини қабул қилинг ва улар учун Аллоҳдан мағфират сўранг! Албатта Аллоҳ кечиримли ва раҳмлидир” (Мумтаҳана, 12).

Бу ояти каримадан маълум бўладики, аёл Исломнинг муайян ақидаларига эргашмоққа йўналтирилган. Аёл руҳан ва феълан бу ақидаларга амал қилиши, кузата ва англай олиши учун ўз-ўзини тарбиялаб, таълим олиши Исломнинг асосий жиҳатидир.

Қуръони каримда Пайғамбаримизга (с.а.в.) хитобан келган оят бор: “Улар билан кенгашиб иш қилинг”, яъни саҳобалар билан кенгашиб иш қилишликни Аллоҳ буюрмоқда. Саҳобалар орасида эса аёллар ҳам бўлишган ва бу амр уларга ҳам тегишли бўлган. Бундан ташқари, Муҳаммад (с.а.в.) аҳли аёлларига ҳурмат билан қараб, улар билан масалаҳатлашиб иш кўрганлар.

Табиийки, мусулмонлар шу амрга тобедирлар. Бу ояти каримада фақат эркаклар билан маслаҳатлашиб, аёллар билан маслаҳатлашмаслик керак, бунга эҳтиёж йўқ, дейдиган бирор ишора мавжуд эмас. Бу ояти каримани фақат эркакка махсус дейиш аёлга мухолифликдан бошқа нарса эмас. Ислом олими Ибни Хозим шундай дедилар: “Ҳазрат Пайғамбар (с.а.в.) ҳам эркакларга, ҳам аёлларга тенг юборилгандирлар. Аллоҳнинг хитоби, пайғамбарнинг хитоблари аёлларга ҳам, эркакларга ҳам қаратилгандир. Бу хитобларни очиқ бир насс ёки ижмо бўлмагунча эркакларга махсус этиб, аёлларни ташқарида қолдирмоқ жоиз эмас”. 

Пайғамбаримиз (с.а.в.) аҳли аёллари билан маслаҳатлашиб иш кўрганликлари маълум. Сўзимиз қуруқ бўлмаслиги учун ушбу ҳадисни келтирамиз. Абу Ҳурайра (р.а.) ривоят қиладилар: “Расулуллоҳ (с.а.в.) бундай деб айтдилар: “Кимки Аллоҳ таолога ва қиёмат кунига иймон келтирган бўлса, қўшнисига озор бермасин! Шунингдек, аёллар билан доимо яхшиликча маслаҳатлашингизлар”.

Шу сабабдан аёлни кенгашдан маҳрум этмоқ, бевосита Аллоҳга қарши қуллик чегараларидан ўтмоқдир, ҳадди убудиятига тажовуз қилмоқдир. Аллоҳ аёлларга берган бир ҳақни уларнинг қўлларидан олмоқдир.

Расулуллоҳ (с.а.в.) иймон келтирган мўмин эркак ва мўмина аёлларнинг бундай маъсиятга тушишининг олдини олиш учун аёл билан эркак маслаҳат қилиши кераклигини ташвиқ этганлар. Ҳақиқатдан саҳиҳ бир ҳадисда шундай марҳамат қилинади: “Қизлар билан боғлиқ масалаларда оналари билан маслаҳатлашинг”. Яъни, қизларнинг оталари қизларини турмушга чиқариш хусусида оналари билан маслаҳатлашадилар.

Расулуллоҳнинг (с.а.в.) сийратлари аёллар билан маслаҳат қилиш хусусида бир ибрат хазинасидир.

Пайғамбаримиз (с.а.в.) 6 ҳижрий йилда 1400 саҳоба билан Мадинадан Байтуллоҳнинг зиёрати учун борганларида мушриклар Ҳудайбия номли водийда йўлни тўсдилар. Ўша ерда сулҳ тузилиб, мусулмонлар Каъбани зиёрат қилмай, қайтиб кетадиган бўлдилар. Пайғамбаримиз (с.а.в.) Ҳудайбияда оёққа қалқиб; “Эй инсонлар, туринг, қурбонликларингизни сўйинг. Сочларингизни олдиринг ва эҳромдан чиқинг!” дея асҳобига амр этдилар. Улардан ҳеч бири жойидан қимирламади. Пайғамбаримиз (с.а.в.) амрларини яна бир такрорладилар. Яна қимирлаган бўлмади. Пайғамбаримиз (с.а.в.) буйруқларини учинчи бор такрорладилар. Яна қимирлаган бўлмади. Пайғамбаримиз (с.а.в.) завжалари Умму Саламанинг ёнларига бордилар. Шунда Умму Салама: “Ў Расулуллоҳ! Не бўлди?” - деб сўрадилар. Пайғамбаримиз (с.а.в.): “Эй Умму Салама! Халқнинг (мусулмонларнинг) бу қилиғи недир? Эсанкирайдиган ҳол. Уларга: «Қурбонликларингизни сўйинг, сочингизни олдиринг ва эҳромдан чиқинг», деб такрор-такрор айтдим. Улар сўзларимни эшитар, юзимга боқишару амримни бажармоққа туришмади”, деб нолидилар.

Ҳазрат Умму Салама: “Ў Расулуллоҳ! Кўрганингиздек халқ шу ҳолга тушмоқда. Эй Аллоҳнинг Пайғамбари! Сиз шу ишни бажармоқ истайсизми? Истасангиз, тез боринг, қурбонликларни сўйгунча, сартарошни чақириб, соч олдиргунча асҳобдан ҳеч кимга сўз айтманг. Сиз қурбонликларни сўйиб, соч олдирсангиз, халқ ҳам шундай қилади».

Расулуллоҳ қўлларига бир найза олиб, баланд товушда “Бисмиллаҳи, Аллоҳу акбар!” дея қурбонлик туяларини сўя бошладилар.

Асҳоб Пайғамбаримиз (с.а.в.) қурбонлик сўйишларини кўришлари билан дарҳол туриб қурбонлик туяларини сўйишга тушдилар.

Ҳазрат Умму Салама шундай дедилар: “Қурбонликларга қараб шундай чопдиларки, тўпланганларини кўриб, бир-бирларини эзиб қўйишларидан қўрқдим”.

Пайғамбаримиз (с.а.в.) Умму Саламанинг ўринли маслаҳатлари асосида ниятларини амалга оширдилар. Энди Аллоҳ учун айтайлик, тарихнинг бу шарафли саҳифаси қошида Ҳазрат Пайғамбар (с.а.в.) номларидан тўқилган “Аёлларга маслаҳат солинг, лекин улар айтганининг тескарисини қилинг. Чунки аёлларга қарши иш тутишда барака бордир”, деган гаплар У зотга (с.а.в.)га туҳмат эмасми? Бўҳтон эмасми? Айтсак–айтмасак, ҳам бўҳтон, ҳам туҳмат! Расулуллоҳнинг (с.а.в.) ҳазрат Умму Салама билан маслаҳатлари, кенгашлари ва унинг натижаси бунга энг буюк ҳужжатдир.

Аёллар ҳақ-ҳуқуқларини Исломдан бошқа дин ва мафкуралар кўриб чиқмаган, десак хато қиламиз. Аёллар ҳақ-ҳуқуқларини талаб қилиб, даставвал Франция инқилобида 1791 йили “Аёл ҳақлари” баённомаси қабул қилинди. Бу таълимот аввал ҳуқуқий соҳада (қонун олдида эркак-аёл тенглиги каби), сўнг сиёсий соҳада (сайлаш-сайланиш каби) муваффақият қозонди. Лекин бу таълимотни кўтариб чиққанлар аёлларнинг ҳақларига эътибор берайлик, деб, йилдан-йилга аёлнинг фитратини ҳам унутиб, эркаклаштиришга олиб келдилар. Натижада аёл жамиятда бир кўнгилхушлик унсури, реклама материали, яъни намойиш ашёсига айланиб қолди. Феминизм аёл эзилишига қарши бўлиш ўрнига ўзи аёлга кўрсатилаётган зулмга зулм қўшди ва фақат эркаклар эмас, балки аёлни аёлга зулм қилишга ўргатди, ташвиқ этди, ташкил қилди.

Фотимахон Сулаймон қори қизи