Янги мақолалар

Сайт бўлимлари

Никоҳ эълони ва унда кўнгилхушлик қилиш

Никоҳни эълон қилишнинг ҳикмати аввал ҳам айтиб ўтилди. Ўша эълон қилишда баъзи мусиқа овозлари ҳам ишлатилиши ҳадисларда келган. Шу билан бирга, никоҳ тўйларида шариат кўрсатмалари доирасида кўнгилхушлик қилишга рухсат берилган. Бу ҳақийқатларни келгуси ҳадиси шарифлардан ва уларнинг шарҳидан ўрганамиз.

Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зиммасида?

Авваллари бу савол ўртага ташланмаган, чунки никоҳ тўйи кимнинг зиммасида эканлигини ҳамма яхши билган ва унга амал қилган.

Эр-хотин орасидаги муштарак ҳуқуқлар

Ушбу турдаги ҳақлар эрга ҳам, хотинга ҳам бир тарафдан ҳақ бўлса, иккинчи тарафдан мажбурият ҳисобланадиган нарсалардир. Икки тараф ҳам мазкур ҳақдан баҳраманд бўлиш билан бирга, худди ўша нарсани умр йўлдошининг ҳаққи сифатида адо этиши ҳам зарурдир.

Никоҳ эълони ва унда кўнгилху�
Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи�
Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ�

Muslima.Uz

Қиз туғилишига аёллар сабабчими?

Подробности: Бўлим: Муаммолар

Яқинда тошкентлик бир қариндошимиз қўшнисининг дод-фарёд қилиб йиғлаётганини айтиб қолди. Айтишича, унинг бешта қизи бор экан. Олтинчисига ҳомиладор бўлгач, эри уни қўярда-қўймай «УЗД»га олиб борибди. Шифокорлар текшириб кўриб, туғилажак бола қизлигини аниқлабди. Бундан фиғони фалакка чиққан эр: "Бу болани олдириб ташлайсан, бўлмаса уйга қайтмайсан", деб туриб олибди. Ноилож қолган аёл кўзида ёш билан хўжайини иккаласи таниш гинекологга учрабди. Аёлгинани жони минг бир азобда қолиб, ҳомиласини олдирибди. Кейин гинеколог унинг ўғил бола эканлигини айтганида онаизор фарёд солиб, йиғлай бошлабди. Чунки у ўғлининг туғилмасиданоқ қотилига айланганди. Эр эса қилган ишидан мулзам бўлиб, нима дейишини билолмай қолибди.

—Куни кеча олдимга икки нафар қизчасини етаклаб ҳомиладор бир аёл маҳзун қиёфада кириб келди,-—дея гап бошлади Қибрай шаҳарчаси Хотин-қизлар қўмитаси раисаси Раши-да Тошматова.—Ҳа, нима бўлди?—дея сўрадим аёлдан.
—Опажон, энди нима қиламан, эрим уйдан ҳайдаб юборди,—дея жувон йиғлаб юборди.
—Нимага ҳайдайди? Бу норасидаларни кўзи қандай қийди? Айбингиз нима экан?
—Кўриб турибсиз, икки фарзандим ҳам қиз. Ҳозир учинчисига ҳомиладорман. Яқинда эрим мени қўярда-қўймай «УЗД»га туширди. Дўхтирлар текшириб кўриб, ҳомилани "қиз" дейишди. Буни эшитган эримни фиғони фалакка чикди. Кейин "Менга ўғил, меросхўр керак. Эртага ўлсам тобутимни кўтарадиган ўғил туғиб берадиган хотин керак", дея нақ қиёмат қойим қилди. Мен хўжайинимга "Худойим ўғилми, қизми берса ҳам шукр қилинг. Тирноққа зорлар қанча. Эртага қизларингиз ўнта ўғилнинг ўрнини босади", десам устимдан мазахлаб кулди. "Учта қиз—учта гарнитур, яна қанча сарпо-суруқ дегани, мияси айниган кампир", деди. Хуллас бизни уйдан қувиб солди. Энди шу ҳолимда қандай қилиб ота-онамникига қайтиб бораман? Эшитганлар нима дейди? Айбим— қиз туққанимми?—дея аёл янада қаттиқроқ йиғлай бошлади.
—Жон қизим тинчланинг. Фарзандингизнинг ўғил ёки қиз бўлиши сизга боғлиқ эмас. Ўзбегимнинг бир мақоли бор: "Нима эксанг шуни ўрасан". Бу гапни эркаклар унутмасалар бўлгани. Эҳтимол ҳомилангиз ўғилдир. Ахир аппаратлар ҳар доим ҳам тўғри кўрсатавермайди. Яқинда тошкентлик бир қариндошимиз қўшнисининг дод-фарёд қилиб йиғлаётганини айтиб қолди. Айтишича, унинг бешта қизи бор экан. Олтинчисига ҳомиладор бўлгач, эри уни қўярда-қўймай «УЗД»га олиб борибди. Шифокорлар текшириб кўриб, туғилажак бола қизлигини аниқлабди. Бундан фиғони фалакка чиққан эр: "Бу болани олдириб ташлайсан, бўлмаса уйга қайтмайсан", деб туриб олибди. Ноилож қолган аёл кўзида ёш билан хўжайини иккаласи таниш гинекологга учрабди. Аёлгинани жони минг бир азобда қолиб, ҳомиласини олдирибди. Кейин гинеколог унинг ўғил бола эканлигини айтганида онаизор фарёд солиб, йиғлай бошлабди. Чунки у ўғлининг туғилмасиданоқ қотилига айланганди. Эр эса қилган ишидан мулзам бўлиб, нима дейишини билолмай қолибди.
Шунинг учун синглим, сиз йиғламанг. Унда кўра иродали, сабрли бўлинг. Қизни берган Худойим ўғилни ҳам беради, дея аёлни етаклаб кўчага чикдим.
Дарвозасини тақиллатдик. Эри чиқиб келди. Мени кўриб, хотинига қараб хумрайди. Ҳол-аҳвол сўрашгач, у эркакни аввал роса мақтадим. Сал чиройи очилди. Ўтирганимиздан сўнг қизи бор оилалар ҳақида, қизларнинг меҳри-бонлиги-ю ғамхўрлиги ҳақида хўп гапирдим. Фарзанднинг ўғил бўлиши асосан эркакка боғлиқлигини гап орасида қистириб ўтдим. Эркак ажаблангандек менга қаради. "Ишонмасангиз дўхтирлардан сўраб кўринг", дедим. Шундан сўнг хотинини энди ҳайдамасликка сўз берди.
У ердан қайтаётиб Мавжуда аммамнинг ҳаёти кўз олдимга келди. Аммамнинг умр йўлдоши 1941 йилда кўнгиллилардан бўлиб урушга кетган экан. Аммам қўлида уч ойлик қизалоғи ва катта ҳовлида қайнонаси билан ёлғиз қолган. Эрини садоқат билан кутиб, сув келса симириб, тош келса кемириб яшай бошлаган. Афсуски бир йил ўтиб, турмуш ўртоғидан қора хат келган. Аммо аммам бу хатга ишонмай, қачонлардир эри эшикдан кириб келишига ишониб, умид билан яшайверган.
Орадан йиллар ўтган. Бир куни аммамга акаси: "Ёлғиз қиз билан ёш умрингни беҳуда ўтқизмоқчимисан? Болангга ота керак", дебди.
Шунда аммам "Мен турмушга чиқсам фарзандимни олиб кетарман, аммо қайнонамнинг кўзларини жав-
диратиб қаёрга ташлаб кетаман?
У шўрликнинг ҳоли нима кечади.
Ёлғизгина ўғлидан айрилгани каммиди? Менсиз, неварасиз қандай яшайди?" дея саволга кўмиб ташлабди. Акаси эса шу-шу бу ҳакда оғиз очмайдиган бўлибди.
Аммам қизини еру кўкка ишонмай вояга етказибди. Сўнгра фарзандини обру-эътиборли бир хонадонга узатибди. Ҳозир аммамнинг олти нафар невараси бор ва уларнинг барчаси уйли-жойли бўлишган. Хуллас, аммам ёшлигида қийналган бўлса, кексайганда қизининг ортидан роҳатини кўрди. Бир аёл ҳавас қилгулик бахтли ҳаётга эришди, орзу-мақсадларига етди. Ҳа, бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин. Албатта, оилада ўғил ҳам, қиз фарзанд ҳам бўлгани яхши. Лекин Яратган Эгам ким нидир ўғилдан қисган бўлса, аёлда нима айб? Ўғил фарзанди бўлиб, бахтсиз яшаётган оилалар қанча. Аксинча, бугун ўғлидан эмас, қизидан кўраётган оилаларнинг сон-саноғи йўқ. Ота-боболаримиз бежизга ёшларга имон берсин деб айтишмаган.

Хонбиби ҲИММАТ қизи

Хомила тушиши билан боғлиқ масалалар

Подробности: Бўлим: Муаммолар

Ҳомила қоринда парчаланган ва ҳомиланинг кўп қисми чиққан бўлса, агар тушган боланинг тирноқ, бармоқ, соч каби аъзоларидан баъзилари маълум бўлса, аёл нифосда саналади. Акс ҳолда нифосда ҳисобланмайди.
Агар ҳомиланинг аъзоларидан ҳеч бири шаклланмай тушган бўлса, бу аёл учун нифос йўқ. Агар бу аёлни ҳайзли санаш мумкин бўлса, ҳайзли саналади. Бу мумкин бўлмаса, қони истиҳоза (узр) қонидир. Узр қони баъзи томирлар ёрилишидан чиқадиган қондир.

Бир ҳомила тушишидан (бола туширишдан) аввал ёки сўнгра қон кўрса ва ҳомила аъзолари шаклланган бўлса, аёлнинг аввал кўрган қони ҳайз эмас, ҳомила тушгандан сўнгра қон кўргани учун нифосли саналади. Фақат тушган ҳомиланинг аъзолари шаклланиб қолган бўлса, аввалги кўрган қон – агар ҳайз саналиши мумкин бўлса ҳайз қонидир.
Аъзоси маълум бўлмаган бола туширган аёлдан келган қон уч кун давом этса ва ундан аввал ўтган ҳайзидан кейин тўлиқ бир поклик даври ўтмаса ҳайздир. Поклик даврининг ўтиши икки ҳайз орасидаги оралиқни ташкил қилиши лозим.
Қон уч кундан кам келиб, ундан кейин бир поклик даври ўтса, ёхуд уч кун давом этиб, ундан аввал тўлиқ тозалик даври ўтмаса бу ҳолатда келган қон – яъни, баъзи томирлар ёрилишидан чиқадиган истиҳоза (узр)дир.
Аъзоси маълум ёки номаълум ҳолда ҳомила тушган бўлса, масалан, болани ҳожат пайтида туширса, давомли қон келса, унинг муддатига қараб ҳукм қилинади.
Аёл ҳайзи тўхташи билан қачон ҳомиладор бўлганини аниқлай олмаса ва 120 кун қон кўрмаса-ю, сўнгра болани ҳожатхонада туширса, бола аъзоси маълум, шаклланган ҳисобланади.

Бола тушишига сабаб бўладиган ишлар

Подробности: Бўлим: Муаммолар

Бола тушишига сабаб бўладиган ишлар

Бунга сабаб бўлган феъллар хоҳ аёлнинг ота-онасидан, хоҳ бошқалардан содир бўлсин фарқи йўқ, бола тушишига сабабчи бўлса, дийят лозим бўлади. Лекин, бола она раҳмидан ташқари чиқиб, тушмагунча жиноят ҳисобланмайди. Чунки, болага қилинган иш туфайли ўлиб-ўлмагани билинмаган тақдирда ҳукм шундай тадбиқ этилади. Фақат қилинган иш туфайли боланинг она қорнида ўлгани қатъиян аниқ бўлса, у ҳолда жазо зарурдир.
Шу жиҳатдан тўрт имом ҳам жиноят санаб, жазони лозим қилган ҳаракат натижасида она раҳмидан ўлик тушган бола учун жиноятга яраша жазо белгиланади, деганлар.

Имомларнинг ўлик ёки тирик тушган бола ҳақидаги қарашлари

а) Имоми Аҳмад ибн Ҳанбалга кўра, тушган боланинг ҳаёти барқарор давом этиши керак. Фақат туғилган онда тириклик белгилари кўриниб, дарҳол ўлиши тирик бўлганига етарли сабаб эмас. Айни замонда тушган бола камида 6 ойлик бўлиши шарт. Чунки, бундан (6 ойдан) кам бўлган вақтда боланинг яшаши мумкин эмас. У ҳолда, тушган бола кам деганда 6 ойлик бўлиб, яшаш белгилари давом этса, тирик ҳукмида қабул қилинади ва ўлган тақдирда шунга кўра ҳукм этилади (берилади). Шофеъийлардан Музаний ҳам айни фикрда.
б) Имом Абу Ҳанифа билан имом Моликка кўра, боланинг тушишига сабаб бўлганни жавобгар қилиш учун, боланинг онаси тирик бўлиши керак. Ўлган онанинг раҳмидан бола туширилса, туширилишига сабаб бўлган кимса жавобгарликка тортилмайди. Чунки, онанинг ўлиши боланинг ҳам раҳм (бачадон)да ўлганига очиқ сабаб сифатида қабул қилинади. Аммо, онаси ўлиши билан баробар, бола тирик тушса, бунга сабаб бўлган киши жавобгар бўлади. Бола ўлган тақдирда, дийят ўтайди. Ўлмаган тақдирда онасининг ўлганлиги учун сабабига кўра жазо берилади.

Бола тушишига сабабчи бўлганга бериладиган жазо

Бу жазо қилинган феълнинг турига, ниятига ва оқибатига қараб белгиланади. Умуман, беш қисмдан иборат:

1. Ҳомиланинг она раҳмидан ўлик тушиши;
2. Ҳомиланинг она раҳмидан тирик тушиб, сўнг ўлиши;
3. Ҳомиланинг она раҳмидан тирик тушиб ўлиши ёки бошқа бир сабаб билан яшаши;
4. Ҳомиланинг она раҳмидан тушмаслиги ёки она ўлгач тушиши;
5. Онага етказилган озордан келиб чиққан натижа – оқибатлар...

1 – Ҳомиланинг она раҳмидан ўлик тушишига сабаб бўлган феълдир. Бу феълни қилганнинг жазоси, ҳомиланинг дийятидир. Бу дийят баҳоси 5 та туя бўлган, бир қул ёки жория озод этишдир.
Ҳақиқатдан Абу Ҳурайра (р.а.) эслатадилар: “Ҳузайл қабиласидан икки аёл жанжанлашди. Бири қўлига тош олиб, иккинчисига отиб ҳам уни, ҳам раҳмидаги ҳомиласининг ўлимига сабабчи бўлди. Даъво Расулуллоҳга етди. Жанобимиз (с.а.в.) она раҳмидаги ҳомиланинг ўлгани учун у бир қул ёки жория озод қилишини ва ўлдирган аёлнинг дийятини ўлдирганнинг ота тарафидан яқинлари ўташларини қарор қилдилар”.
Озод этиладиган қул топилмаган тақдирда (ҳозирги даврда қуллик, жориялик йўқ) унинг ўрнига 5 та туя тўланади. Бунда олимлар иттифоқдирлар. Туширилган ҳомиланинг ўғил ёки қиз бўлиши жазо ўзгаришини лозим қилади. Фақиҳларнинг аниқланишича, қиз дийяти – ўғил бола дийятининг ярмидир.
Ҳомиланинг дийяти – қасддан қилинган жиноят бўлса, оғирлаштирилади, хато туфайли (ўлган) бўлса, енгиллаштирилади. Қасддан жиноят қилинса, дийят жиноят қилганнинг ота тарафидан яқинларига юклатилмайди, хато туфайли қилинса, юклатилади.

Ҳомила туширилиши сабабли лозим дийят кимларга берилади?

Аввал шуни аниқлаб олайлик, ҳомила тушишига сабабчи бўлган яъни, шу жиноятни содир қилган кимса, хоҳ шу ҳомилага соҳиб онанинг ўзи бўлсин, дийятига ворис бўлолмайди.
Ҳанафий, шофеъий, ҳанбалий мазҳабларига кўра, олинган дийят ҳомила ворисларига фароиз усулига кўра тақсим этилади.
Имом Молик ҳазратларига кўра, олинган дийят фақат боланинг онасига берилади. Имом Лайс ҳам шу қараш тарафидадир.
Ҳар қандай бир феъли сабабли аёл эгиз ёки учиз (учта) бола туширса, ҳар бири учун алоҳида дийят лозимдир.
2 – Ҳомила она қорнидан тирик тушиб, сўнг ўша феъл сабаби билан ўлишидир. Юқорида айтилгандек, баъзиларнинг фикрича, қасос шарт. Айримларнинг фикрича эса, комил дийят зарур. Комил дийятдан мақсад 5 та ўртача туя. Туя топилмаса, қиймати, пули берилади. Комил бўлмаган дийят ўртачага яқин 5 та туядир.
Бола тушгач она ўлса, қилинган жиноий феъл сабабли боласини туширгач, она ўлса, бола учун алоҳида бир дийят, аёл учун ҳам хато билан ўлдирилган бўлсада, алоҳида бир дийят керакдир. Қасддан ўлдирган ва маълум бир асбоб қўллаган бўлса, қасос лозимдир.
3 – Ҳомила тирик тушса ва яшаса. Бу ҳолда жиноятчига фақат таъзир жазоси лозим. Буни эса давлатнинг тегишли ташкилоти тайин этади. Бола бир муддат яшагач, бошқа бир сабаб билан ўлса ҳам, унинг тушишига сабабчи бўлган кимсага бошқача бир жазо берилмайди.
4 – Ҳомиланинг она раҳмидан тушиши ёки онаси ўлгач тушиши. Жиноятчи қилган бир феъл сабабли аёл боласини тирик пайтида туширмасада ўлгач тушса, бола тушиши унинг феъли (айби) билан бўлмаганлиги тасдиқланса, жиноятчига фақат таъзир берилади яъни, таъзир жазосига тортилади. Аммо мутахассислар ёки биладиган кишилар тарафидан боланинг тушишига унинг феъли сабаб бўлгани аниқланса, дийят лозим бўлади.
5 – Онага етказилган азиятларнинг оқибатлари. Жиноятчининг феъли онага азият берган ёки оғир хасталикларга сабаб бўлса шунга қараб жазо белгиланади.

Ҳомилани тушириш учун аёлга берилган дори

Бир одам ҳомиладор аёлга ҳомиласини тушириш учун бир дори берса, аёл бу дорини қабул қилиб, боласини ўлик туширгач, ўзи ҳам ўлса, бунда қасдга ўхшаш жиноят содир этилган, яъни ҳомилани тушириш ҳодисаси содир бўлган. Бунда ҳомила учун бир дийят лозим, аёлни эса қасдга ўхшаш мазмунда ўлдиргани сабабли ҳам оғир бир дийят шартдирки, бу 120 туя бўлур.
Ҳомила тушишига сабаб бўлган кимсага дийятдан бошқа каффорат ҳам лозим. Бу имом Шофеъий билан имом Ҳанбалнинг қараши ва ижтиҳодларидир. Имом Моликка кўра, бу ўринда каффорат мандубдир, вожиб эмас.
Имом Абу Ҳанифага кўра, ҳомила ўлик тушса, фақат дийят керак. Тирик тушса, каффорат ҳам керакдир. Каффорат маълум бўлганидек бир қул озод қилмоқ, йўқса 60 фақирни тўйдирмоқ ёки кийдирмоқ ёки 60 кун пайдар-пай рўза тутмоқдир. Шу билан бирга ҳомилани туширган жиноятчига каффорат ҳам шарт ёки шарт эмасми – бу хусусда фақиҳларнинг фарқли қараш ва аниқланишлари бор.
Аммо дийят хусусида айтганларимиздан ташқари фарқли қараш ва ижтиҳод йўқдир. Табиийки, тўрт мазҳабнинг қараш ва ижтиҳодини назарда тутмоқдамиз.