Янги туғилган чақалоқда қандай рефлекслар бўлиши керак?

Подробности

Бўлим: Маслаҳатлар

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Чақалоқ туғилганидан кейин биринчи кунлариёқ унда туғма рефлектор реакциялари кузатилади. Кичкинтой рефлексларини текшира туриб, шифокор унинг нерв тизимининг ҳолатига баҳо беради. Агар шифокор: «Боланинг мускуллар тонуси ва физиологик рефлекслари нормада», — деса, демак, болангиз ўзини яхши сезаяпти дегани бўлади. Бу қандай рефлекслар?

Кўзни пирпиратиш рефлекси. Бола юзига тўсатдан ёруғлик тушса ёки ҳаво оқими тегса, у кўзларини тез-тез юмиб очади.

Қидириш рефлекси. Кичкинтойнинг юзини оғзига яқин жойини силанг, у шу топдаёқ бошини шу томонга буриб, оғзини очади. Кўкрак учини юзига тегизсангиз ҳам, у худди шундай ҳаракат қилиб, уни оғзига олади.

Хартум (ёки лаб чўччаитириш) рефлекси. Боланинг юқори лабига енгил уриб турсангиз, оғзи атрофидаги мускуллар қисқаради ва бола лабини чўччайтиради. Бу рефлекс болаларда 2-3 ойгача сақланади.

Сўриш рефлекси. Агар чақалоқнинг лаблари ёки тилига тегсангиз, у шу ондаёқ худци сўраётгандек ҳаракат қила бошлайди. Эмгандан кейин, болада бу рефлекс бир мунча сўнади, аммо кейинги эмизиш вактига яқин яна кучаяди.

Ютиш рефлекси. Агар кичкинтой оғзига бирон нима тушса, у ютади. Гарчи бу рефлекс туғма бўлса-да, аммо кичкинтой ютиш ҳаракатларини нафас олиш билан мувозанатга келтиришга ўрганиши лозим бўлади ва буни ўрганиб олмагунча, вақти-вақти билан йўталиб қўяди. Бола қонида кислород миқдори камайганида, нафас олади. Бачадонда унга озгина кислород ҳам етарли эди. Эндиликда унга кўпроқ кислород талаб қилинади ҳамда унинг организми янги шароитга кўникиши лозим бўлади. Шунинг учун маълум вақт давомида у тўғри нафас олишни ўрганади: тез нафас олиб, секин чиқаришга ва бунинг орасида овқатни ютишга одатланади.

Кафт-оғиз рефлекси. Кафтининг катта бармоқча тепалиги яқинида бармоғингизни ботирсангиз, бола оғзини очиб, сал бошини эгади. Бу рефлекс чақалоқ ҳаётининг учинчи ойига келиб сўнади. Бу вақт мобайнида сиз бу рефлексдан болангиз оғзини очиши керак бўлиб қолган ҳолларда (масалан, дори ичириш учун) фойдаланишингиз мумкин.

Илиб олиш рефлекси (Робимсон рефлекси). Агар кичкинтой кафтига кўрсаткич бармоғингизни берсангиз, у уни шу даражада маҳкам ушлайдики, ҳатто ўз вазнини ҳам кўтара олади. Бу рефлекс етти ойга кеттиб гўниб боради.

Кучоқлаб олиш рефлекси (Моро рефлекси). Агар чақалоқни йўргаклаётган столни унинг бошидан 20-30 см нарида сал урсангиз, бола қўллари ва бармоқларини ёзиб юборади, оёқчаларини чўзади ва орқасини кўтаради. Кейин у яна йиғилиб олади: қўлларини кўкраклари устида худди ўзини қучоқлаётгандек, оёкларини эса қорни томон йиғиб олади (эмбрион ҳолати).

Оёқ таги рефлекси. Оёқчаси тагининг иккинчи ва учинчи бармоқчалари атрофини бармоғингиз билан боссангиз, бола бармоқларини йиғиб олади.

Бабинский рефлекси. Боланинг товонидан бармоқларига томон бармоғингиз билан «чизиқ» ўтказсангиз, кичкинтой аввал катта бармоғини, кейин елпиғич каби қолган бармоқларини ёзади ва яна йиғиб олади.

Ҳимоя рефлекси. Чақалоқни қорнига ётқизсангиз, у бошини ёнга буради ва кўтаришга уринади. 1-1,5 ойдан кейин у бошини ушлашга уринади. Уларнинг бу ҳаракатларини кузатиш нақадар завқли, тўғрими? Бу туғма рефлекс уларга қорни билан ётганда нафас тиқилиб қолмаслик учун жуда керак.

Эмаклаш рефлекси. Кичкинтой қорни билан ётганда, қўлингизни оёқлари остига тиранг, у шу ондаёқ итарилади. Бу рефлекс 3-4 ойлардан кейин йўқолади.

Тиралиш рефлекси. Агар чақалоқни қўлтиқларидан ушлаб кўтарсангиз, у оёқларини йиғиб олади. Агар унинг оёқларини бирон ерга қўйсангиз, у гавдасини тўғрилаб, ярим букилган оёкларида туради. Агар унинг танасини енгилгина олдинга буксангиз, у қадам ташлайди.

Шўнғиш рефлекси. Агар кичкинтойнинг юзига сув тегса, унинг юрак уриши секинлашади. Агар у тўсатдан сув остида бўлиб қолса, маълум вақтга нафас олмай туради.

Мен яхши она бўла оламанми?

Подробности

Бўлим: Маслаҳатлар

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Фарзанднинг дунёга келиш ой-куни яқинлашиб қолди. Ҳадемай қучоғингизда анчадан бери орзиқиб кутганингиз гўдакнинг тафтини ҳис қиласиз. Лекин шунга қарамай сизда хавотир бор. Ўйлаймизки, қуйидаги тавсиялар сизга бундай хавотирларни енгиб ўтишингизда ёрдамчи бўлади.

Паришонхотирлик

Бўлажак оналарнинг фикрлаш доираси қисқаради деган фикрлар унчалик ҳам тўғри эмас. Шунчаки, улар кўпроқ орзу қилиш, ҳаёл суриш билан банд бўладилар. Баъзан бўлажак оналар ҳиссиётга берилувчан бўлиб қоладилар. Баъзан ўз ишларини ташлаб, расм чизиш ёки бошқа ижод ишларига шўнғиб кетишлари ҳам мумкин. Қачонлардир қилишни истаган, лекин умуман вақт ва имконият топа олмаган ишларини қилишга киришадилар. Бундай ўзгаришларнинг албатта фойдали томонлари кўп. Ижодий ишлар кишига руҳий хотиржамлик бахш этиш билан бирга ноқулайлик ва кўнгилсизликлардан чалғитади.

Ўзингизга ишонинг

Инсондаги ўзига бўлган ишончни йўқотувчи омил лардан бири ўзига жуда кўп талаблар қўйиш ҳамда ушбу талаблар ҳақида жуда кўп ўйлашдир. Бўлажак она сифатида «Мен яхши она бўла оламанми?», «Боламни бир ўзим парваришлай оламанми?», «Ишимга қатнай оламанми?», «Оилада пул муаммоси қандай бўлади?» каби саволларни ўзингизга беришингиз табиий. Бу саволларга эса минг ўйлаганингиз билан аниқ бир жавоб топишингиз қийин.
Саволлар билан ортиқча бош қотиргандан кўра эса ҳозирча шунчаки ҳомиладор аёл бўлиб туринг. Яратганнинг марҳаматига суянинг, бўлғуси оналар ҳамиша Унинг ҳимоясида бўлишлари рост. Кўнглингизни хотиржам қилсангиз, ўзингизга ҳам, бўлажак фарзандингизга ҳам фойда бўлади.
Кўпроқ болангиз билан «мулоқотда бўлинг». Ички туйғуларингизга қулоқ солинг.

Янги ҳамсуҳбатлар

Ўз қобиғингизга ўралиб қолманг. Ўзингиз каби бўлажак оналар орасидан янги ҳамсуҳбатлар орттиринг. Улар билан мулоқот сизга хавотирларингизни енгишга ёрдам беради. Шунинг учун кўпинча шифохонада танишган икки аёл дугона бўлиб кетишади, кейинчалик ҳам борди-келди алоқаларини давом эттиришади.
Атрофингизда сизни тушунадиган кишиларнинг бўлиши тушкунликка тушишингизга йўл қўймайди.

Муҳим мажбуриятлар

Айрим бўлажак оналар арзимаган хатолари учун ўзларини койишади. Бир неча кунлаб асабийлашиб юришади. Сиз бундай қила кўрманг. Чунки фарзандингизга нотўғри ичиб қўйган дорингиз ёки телевизор ва компьютер олдида ортиқча ўтириш оқибатида нурланишдан кўра асабийлашишингиз қимматга тушади.
Ўзингизни айблашдан қочинг. Энг яхшиси сокин, қалбга хуш ёқадиган бирор нарса тинглаб, ҳам жисмоний, ҳам маънавий дам олинг. Аста-секинлик билан чуқур нафас олинг ва чиқаринг. Кўз олдингизга соғлом ва чиройли, ҳар томонлама ҳаммада ҳавас уйғотлади-ган фарзандингизни келтиринг. Қорнингизни силаб, уни эркалаб қўйинг.

Ҳаракат - ҳаётдир

Бўлажак онанинг кам ҳаракатлилиги ҳам руҳиятига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Бу даврда организм жисмонан зўриққан бўлади. Агар сизни бел оғриғи, ич қотиши, томирлар шишиши безовта қилаётган бўлса, энг яхши кўмакчингиз жисмоний тарбиядир. Энг камида тоза ҳавода кўпроқ пиёда сайр қилиш фойда беради.
Бўлажак оналарга мўл-жалланган машқларни бажаришнинг бола учун фойдаси катта. Нафас олиш билан боғлиқ машқлар бола организмига кислород етишмаслигининг олдини олади, асабларни тинчлантиради.

Вазнингизга эътибор беринг

Ёмон кайфият сизга ортиқча килоларни қўшиб бериши ёки аксинча, озиб кетишингиз мумкин. Чунки баъзилар хафа бўлганида овқат чайнаш билан ўзларини овутсалар, бошқалар умуман овқат емай қўядилар. Бу икки ҳолат ҳам сиз учун ўта зарарли. Иштаҳангиз карнай бўлиб турганда янаям кўпроқ овқат ейиш сизда қандли диабет ёки томирлар кенгайишини пайдо қилиши мумкин. Бола вазнининг белгиланган меъёрдан ошиб кетиши эса туғруқ жараёнида қийинчиликлар келтириб чиқаради.
Кўп овқат ейишдан тийилиш учун сиздан кўп нарса талаб қилинмайди. Аввало, кечки пайт енгил овқатлар билан кифояланинг. Кун ботганидан кейин овқат ейиш танангизда ортиқча ёғ тўпланишига сабаб бўлади. Қорнингиз очиб уйғонсангиз, иложи борича иштаҳани йўқотувчи асал солинган лимон чой ичинг. У мойни эритиш хусусиятига эга. Жудаям овқатлангингиз келса, сузма ёки творог еб олинг, унинг ошқозонга салбий таъсири йўқ. Ундан ташқари петрушка, шивит (укроп), кўк пиёзни бир дона саримсоқпиёз билан бирга майдалаб, творог ёки сузмага қўшиб истеъмол қилса ҳам бўлади.

Бола учун зарур унсурлар

Подробности

Бўлим: Маслаҳатлар

Чиққан санаси: 02 Апрель 2013

(Нашр қилинган санаси)

Эмизикли бола ўзига керакли бўлган оқсилларни она сути орқали тўлдиради. Кейинчалик эса бошқа овқатлар орқали унинг ўрнини тўлдиришга ҳаракат қилади. Оқсиллар кўпроқ гўшт, балиқ, сут ва сут маҳсулотлари, тухум таркибида бўлади. Бундан ташқари, нон, картошка, мош ва ловияда ҳам бор.

Ёғлар бола танаси учун пластик материал, қувват манбаи ҳисобланади. Ўсиб келаётган организм ҳайвонлар ёғига муҳтож бўлади. Улар сут, сариёғ, тухум сариғи, балиқ, шунингдек, пахта, писта, зайтун ва ловия ёғларида бўлади.
Боланинг асосий энергия манбаи углеводлардир. Улар марказий асаб тизими ва мушаклар фаолиятини бошқаришда ёрдам беради. Ширинликлар ва мевалар таркибида бўлиб, организм уларни тез ўзлаштиради.
Минераллар бола ва ўспирин организмида қон, суяк, мушак тизимларининг ўсишида, улар фаолиятида катта аҳамиятга эга. Жумладан, темир моддасининг аҳамиятини ҳаммамиз биламиз. Жигар, гўшт, балиқ, тухум сариғи, гречка, перловка, нон ва карамда кўп миқдорда аниқланган.
Калий ва натрий эса модда алмашинувида иштирок этади. Калий, асосан, буғдой, картошка, сабзи, мош, қора олхўри, банан ва майизда кўп бўлади. Натрий эса жигар, мол гўшти, буйрак, тухум, сабзавотлардан лавлаги, петрушка, сабзи, картошка ва карамда кўп миқдорда ва албатта, ош тузида учрайди.