Muslima.Uz

Сассиқ чолнинг кийимлари

Подробности

Бўлим: Ота-она

Келин ташқи кўринишидан гўзал бир тарбия топганга ўхшайди. Албатта, муомаласи, ибодатлари, ора-тура Аллоҳни зикр этишлари ва истиғфор айтишлари шундай тасаввурга асос беради. Уй юмушлари саранжом саришта, пишириқларни қойиллатади, тикишларни боплайди. Фарзандлари тарбиясига эътибор беради, турмуш ўртоғи билан ғижиллашиб ўтирмайди. Албатта, ташқи томондан сиполиги, ибоси, ҳаёга ўхшаш бир ҳолатлари шундай тасаввур уйғотади. Қолаверса, унниг обрў-эътиборли бир оилада тарбия топганини ҳам қўшнилар эслаб туради. Китоб ўқиган, ўқимишли, дея мақтайдилар. Аммо фаросат деган бир туйғу, қилган яхшиликлари учун миннат қилмаслик деган бир тушунчада баъзан оқсаб қолди бу келин. Банда. Бандаси — хатокор. Бандаси  — адашувчи.
Қайнона оламдлан кўз юмиб, қайнота ёлғиз қолди. «Аллоҳ ёлғизликдан асрасин. Жуфтим ташлаб кетди. Куюндим. Дилим оғриди». Албатта, қайнота дилидаги бу гапларни тилига чиқарган эмас. Ношукрлик қилмайди. Кун бўйи уйида куймаланиб юради. Қўйларга ўт ўриб келади.  Кўзлари қувнайди. Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг  қўй боқинглар, қўй барака бўлади, мазмунидаги ҳадисларини такрорлаб юради. Ҳар бир қўй-қўзилари тўғрисида мароқ билан сўйлайди қайнота. Зерикмайди. Қўйлар билан ҳам сўйлашаверади. Ўғлига ҳам, келинига ҳам тинимсиз хархаша қилаётган болакайларни овутиб, бир қўйларини томоша қилдириб келгани хуш ёқади. Гўё бу баҳамжиҳатликдан ҳамма хурсандга ўхшайди.
Аммо, биродарлар, одамни билиб бўлмас экан. Одамнинг оласи ичида, деганлари ҳам шунда. Келиннинг минғир-минғири бир куни қулоққа чалинди.  «Уч йил бўлди. Уч йилдан буён жонимга тегди шу сассиқ чолнинг кийимларини ювиш». Бор-йўқ гап шу. Келиннинг кимлигини кўрсатадиган, фаросатини, одобини баҳолайдиган бор гап шу. Аммо юракка оғир ботадиган гап бу. Ўғлини, жигарпорасин сен учун оқил бир жуфт ўлароқ берган, келинининг хизматларидан умид қилган қайнотага шуми ҳурмат-иззат? Айнан мана шу ўринда динимизнинг яна бир ҳикмати кўзга яққол кўринади. Отани ўғил уйлантириб қўйиши керак эмасми?   Шариат талаб қилган мезонлар шундай эмасми? Сиз нима дейсиз?

Б.НУРМУҲАММАД

Қайноталар зуғум қилса...

Подробности

Бўлим: Ота-она

Ўзбек оилаларида аксарият ҳолларда зиддиятларнинг аввалини қайнона-келин можаролари ташкил қилиши бор гап. Қайноналар келиннинг уқувсизлиги, эпсизлиги ва ҳоказо майда-чуйдаларни рўкач қилиб нолиса, келинлар қайноналарнинг ўзига нисбатан бегонадек муносабатидан, ҳар бир ишига аралашиб, арзимаган нарсалардан дилсиёҳлик ясашидан ёзғиришади. Бу муаммо ҳамма замонда бўлган ва бундан кейин давом этади. Аёллар оғзида  “жаннатда иккита бўш жой бор экан. У энг яхши келин ва энг яхши қайнонага аталган жой экан.

Отамнинг дастидан...

Подробности

Бўлим: Ота-она

Жамиятнинг бўғини бўлмиш оилаларнинг тинч-тотув, хонадонларимиз файзли бўлиши ва турмушимиз осудалигида муҳтарама оналаримиз билан бир қаторда аҳли аёлимизнинг ҳам ўрни каттадир. Улар фарзандларимиз тарбиячиси, бизларнинг меҳрибонимиз ва суянчиғимиз, кези келганда доно маслаҳатчимиздир. Хўш, оналар ва завжалар оилада муҳим ўринга эга эканлар биз эркаклар уларга қандай муносабатда бўлишимиз керак? Бу иккисидан қай бирининг ҳаққи улуғроқ? Бу каби саволларга жавоб топиш учун муқаддас динимиз кўрсатмаларига назар солинса, етарли маълумотларга эга бўлинади.

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ مَنْ أَبَرُّ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ: ثُمَّ مَنْ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ: ثُمَّ مَنْ قَالَ: أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ: أَبَاكَ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ فِي الأَدَبِ الْمُفْرَدِ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ وَأَحْمَدُ وَالْحَاكِمُ وَالْبَيْهَقِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳу ривоят қилади: “(Бир киши томонидан:) “Эй Расулуллоҳ, кимга яхшилик қилай”, дейилди. У зот: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деб сўради. У зот: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деди. У зот яна: “Онангга”, дедилар. У: “Кейин кимга (яхшилик қилай)”, деганида, у зот: “Отангга”, дедилар” (Бухорий[1], Абу Довуд, Термизий, Аҳмад, Ҳоким, Байҳақий ва Табароний ривояти. Ривоят санади саҳиҳ).

Ушбу ривоятдан маълум бўладики, онанинг фарзанддаги ҳаққи отаникидан улуғроқ экан. Энди қайнона ва келиннинг эркакдаги ҳаққи бир-биридан қанчалик фарқ қилишини тасаввур қилиб кўринг.

Биз эркаклар мана шу ривоятдан келиб чиқиб энг кўп яхшиликни онамизга қилишимиз, шу билан бирга завжамиз ҳаққини ҳам унутиб қўймаслигимиз талаб этилади. Онанинг ҳаққи ҳар нарсадан устун. Келин қанчалик чиройли, доно, уддабурон, қўл-оёғи чаққон бўлмасин, муштипар онамиздан ортиқ ва афзал бўлолмайди. Шуни ёддан чиқармаслик лозим. Динимиз Ислом бизларга энг биринчи навбатда онага, сўнг отага яхшилик қилишга чақирган. Зеро ота-онанинг ҳаққи улуғдир.

Завжамизга қандай муносабатда бўлиш кераклиги борасида қуйидаги ривоятда набавий таълим берилган.

وَعَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لأَهْلِهِ وَأَنَا خَيْرُكُمْ لأَهْلِي وَإِذَا مَاتَ صَاحِبُكُمْ فَدَعُوهُ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَاللَّفْظُ لَهُ وَابْنُ مَاجَهْ وَابْنُ حِبَّانَ وَالْبَزَّارُ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

Оиша розийаллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Сизларнинг яхшиларингиз аҳлига яхши (муносабатда) бўлганингиздир. Мен сизларнинг ичингизда ўз аҳлига энг кўп яхшилик қиладиганингизман. Агар соҳибингиз(дан, яъни оила аъзоларингиздан биронтаси) вафот этса, унга дуо қилинглар” (Термизий, Ибн Можа, Ибн Ҳиббон ва Баззор ривояти. Ҳадис лафзи Термизийга тегишли ва унинг ривояти санади саҳиҳ).

Ҳадисдаги “аҳл”дан мурод кишининг оила аъзолари, хусусан завжасидир. Бошқа ривоятда “сизларнинг яхшиларингиз аёлларига яхшилик қиладиганингиздир”, деб очиқ-ойдин баён қилинган.

Ушбу ривоятда тирикларга ҳам, вафот этиб кетганларга ҳам бирдек яхши муомалада бўлиш, тирикларга яхши сўз, ширин муомала билан эзгулик улашиш, вафот этиб кетганлар ҳаққига дуои хайрлар қилиш, улар ҳақида ёмон гап айтмаслик, ғийбат қилмаслик лозимлиги таъкидланмоқда.

Мазкур ривоятга кўра, мусулмонлар ичида қайси бир эркак оила аъзоларига, хусусан завжасига яхши муомалада бўлса, ўша банда уммати муҳаммадиянинг энг яхшиларидан бири бўлар экан.

Шуни эслатиб ўтиш лозимки, эркак киши бу масалада ўртача йўлни танлаши лозим. Онасини рози қиламан, деб фақат онага яхшилик қилиб, завжани хорлаш, унга ёмон муносабатда бўлиш, хотинини одам ўрнида кўрмаслик ҳам нотўғри. Аксинча, завжага ортиқча эътибор бериш, уни либос ва таом борасида кам-кўстсиз қилиб, онани бир бурда нонга зор қилиб, оч-наҳор, юпин ҳолда ташлаб қўйиш катта гуноҳ. Балки киши энг биринчи навбатда уни дунёга келтириб вояга етказган онасини эъзозлаб, унинг ҳақларини адо қилиб, кейин завжасига яхши муносабатда бўлиши, умуман олганда оила тинчлиги, фаровонлиги йўлида имкони борича ҳаракат қилиши керак. Сабаби ҳар бир мўмин-мусулмон эркакнинг оиладаги масъулияти катта ва қайнона ҳамда келин ўртасидаги муносабатлар яхши бўлишида ҳам асосан унинг ўрни муҳим саналади.

[1] Бухорий ушбу ривоятни “Ал-адабул-муфрад”да келтирган.

Тошкент шахар Шайхонтохур тумани бош
имом хатиби Одилхон қори Исмоилов