Muslima.Uz

Дил бузар

Подробности

Бўлим: Урф-одат

Ҳозир сиз ўқиётган сатрлар мақоланинг учинчи варианти. Мен ҳозир гапирмоқчи бўлган масала шу қадар мураккаб эканлигидан, аввалги икки вариантида нимадир камдек туюлаверди менга ва ҳар сафар қайтадан ёзишга мажбур бўлдим. Аминманки, агар мақолани ҳозир яна ўқисам, яна ўзгартиришлар киритган бўлардим - чунки «у нарса қолиб кетибди, бу нарса қолиб кетибди» деб фикрим ўзгариши аниқ.

«Нима, аёллар одам эмасми?»

Подробности

Бўлим: Урф-одат

Бир ҳамкасб акамиз билан озгина баҳслашиб олдик. У киши асарларида аёлнинг дафн маросимини тасвирлабдилар. Майит дафн этиб бўлингач, бир одам «Фалончихон қандай одам эди?» деб сўрайди. Тўпланганлар «Яхши эди, Худо раҳмат қилсин», дейишади. Камина «аёллар дафн этилганда бундай сўралмайди, «Фалончи қандай одам эди?» — деб фақат эркаклар сўралади, деб эдим, акамиз «Нима, аёллар одам эмасми?» — деб ранжидилар.
Аслида бу сўрашнинг, жавобнинг марҳум учун фойда-зиёни йўқ. Сўровга биноан «яхши одам эди», десак, гўё биз Яратганнинг олдида гувоҳликка ўтган бўламиз. Қабрга қўйилган одам ҳаётда ярамасларнинг ярамаси ҳисобланган бўлса-да, дафн маросимида биров овоз чиқариб: «ёмон эди, энди жазосини олсин», демайди. Сўровга берилувчи жавоб марҳум ёки марҳума яқинларининг кўнглига малҳам бўлиш учун керак. Яна одамларнинг «мен ҳам келганимда сўралади, биродарларим нима деб жавоб қилишар экан?» — деб ўйлашлари учун лозим. Аллоҳ бу дунёдаги умрини яшаб, ҳузурига келувчи бандасининг яхши-ёмон эканини гувоҳларсиз ҳам амалига қараб билади.
Гарчи жаноза намозида ўзига хос илтижолар қилсак ҳам, яъни «Ё Раб, ўлганларимизни иймонлари билан қабул этгин, бу майит эса раҳматингга муҳтож... Башарти гуноҳлари бўлса, ўзинг кечир», деб муножот қилсак-да, бу дуоларнинг қабул қилиниши ё ижобат бўлмаслигини Аллоҳнинг ўзигина билади.
Энди эркак-аёл масаласига келсак, мусулмонларда майитни қабристонга эркаклар олиб борадилар. Эркак майитни яхши билувчилар кўп бўлади. Аёл майитнинг қандайлигини бегона эркаклар қаердан билишсин? Дуруст, аёллар ҳозир эркаклар орасида ишлайдилар, юрадилар. Бироқ, шунда ҳам бегона эркак аёл турмушини яхши билади, дея олмаймиз.
1976 йили Абдулла Авлонийнинг фарзандлари даврасида бўлганимизда ўғиллари Кенжа ака оналарини мадҳ эта туриб, шоирнинг шогирдларидан «Аямиз ҳам ғазал ёзар эдилар, билармидингиз?» — деб сўрадилар. У киши ғоят ҳилм ва лутф билан: «Раҳматли онангизнинг ажойиб пазанда эканликларини билардим», деб жавоб қайтардилар. Жавобдаги мантиққа қойил қолмоқ керак. У киши устозни йўқлаб келганларида, уй бекаси ёнларида ўтирмаган, устоз эса табиийки, «хотиним ғазал ёзади», деб мақтанмаган. Аёл ўз вазифасини бажариб, таом пишириб меҳмонхонага киритган. Бу масаладаги баҳсга «Эрдан — эл, хотиндан — эр рози бўлмоғи керак», деб якун ясасак тўғрироқ бўлар.

Тоҳир Малик

Уйланмак вақти

Подробности

Бўлим: Урф-одат

Уйланмак вақти умумий сувратда эрларга йигирма бешдан ўттиз бешгача, қизларга ўн тўққиздан йигирма беш ёшгачадир. Ўн уч, ўн беш ёшлардаги қизларни куёвга бермак сиҳатга катта зарарли бўлиб, тириклик учун хатарлар келтирадир. Чунки керагинча ўсиб етмаган бир гавда уйланув ҳолларига тура олмаганликдан кўп ва мушкул касалликларга гирифтор бўлувига сабаб бўладир. Вақтсиз эрга тегув сабабидан сўлур, сарғаюр. Бундан бошқа бу ёшдаги қизлар куёвга борувнинг қадрини билиб етмаганликларидан тириклик қилмак йўллари бузиладир. Эрлар мактабларда ўқиб тириклик қилувлари учун ҳаракатда бўлганларидан уларнинг ёш уйланувларига маслаҳат кўрилмас.
Қандай уйланмак керак? Бир уйланажак эр олажак қизини тарбия қила олурлик, қиз-да боражак эрини бахтли эта олурлик бўлмоғи шартдир. Бойлигига қизиқиб, керак ёш жиҳатдан ва керак бошқа ҳолат жиҳатидан мувофиқ бўлмаганлар ила уйланмак сабабидан жуда катта зарарлар келиб чиқадир. Туғилган болалар ҳам заифу ҳолсиз бўлурлар. Бойлигига қизиқиб олтмиш ёшдаги эрга йигирма ёшдаги қиз берилса, ул қиз бахтли бўлмайдир. Эр ила хотун бир-бирининг теги бўлуви керак. Эр қиздан жуда кўп бўлса, ўн ёш ортиқ бўлмоғи лозим. Бўлмаса, ота тенги кишиларга тегмак оила орасида кутила турган саодатни ҳосил қила олмас.

Фахрул Банот
“Оила сабоқлари”