1. Skip to Menu
  2. Skip to Content
  3. Skip to Footer
  • Никоҳ эълони ва унда кўнгилху
  • Никоҳ тўйини қилиш кимнинг зи
  • Эр-хотин орасидаги муштарак ҳ

Muslima.Uz

Маҳбуба рафиқанинг етти вазифаси

«Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Қайси аёл эри ундан рози бўлган ҳолда вафот топса, жаннатга киради» (Ибн Можа ривояти).

Муслима бўлажак умр йўлдоши билан қандай танишади: 10 та асосий қоида

Бизни муслималардан қилиб қўйган Аллоҳ Таолога ҳамдлар бўлсин! Ислом бизга мантиқий, мўътадил ва маънога тўла умр кечиришимизни таъминлайди. Бизнинг динимизда аёл табиатига мувофиқ келмайдиган кўрсатмалар мавжуд эмас. Биз унда фақат ўзимизга керакли, манфаатимиз учун хизмат қиладиган, ҳам жисмоний ҳам маънавий аҳволимизга ижобий таъсир қиладиган амалларни бажарамиз. Бундан ташқари, чин муслималар диний жиҳатдан баркамолликка интилиб яшайдилар. Бу эса уларнинг гўзаллигини вақтга боғлаб қўймайди.
Менга ўз шахсий ҳаётидан қониқмаётган муслималардан кўп хат келади. Ўз умр йўлдошига нисбатан бундай муносабатда бўлишнинг сабаби нимада бўлиши мумкин?
Ва бундай ҳолатлар енгилтаклик ҳукм сураётган номусулмон оилалар учун намуна бўла оладими? Ушбу афсусланарли, мусулмонча ҳаёт тарзига тарғиб қилишга мисол бўла олмайдиган ҳолнинг боиси нима?
Таҳлилимизни даставвал мусулмонларнинг турмуш қуришдаги илк қадамларидан бошласак. Шу қадамларнинг ўзидаёқ кейинчалик эр-хотин орасидаги муносабатга таъсир этувчи бўшлиқларни кўриш мумкин. Демак савол, мўмина ва мўминлар ўзаро қандай танишишмоқдалар?

Бу танишув - бўлажак оиланинг қандай қурилиши ҳақида дақиқ жойларигача сўралмайдиган қисқа вақтли учрашувлардир. Бу ҳолнинг ўз сабаби бор: қизнинг ўз тажриба ва билимларидан келиб чиққан ҳолда унга мос келувчи умр йўлдошни танлаб берадиган маҳрами бўлмаслиги мумкин. Шу туфайли қиз умр йўлдошини ўзи қидиришига тўғри келади.

Ўзининг тажрибасизлиги, соддалиги, ҳамда дунё ва дин илмларидан оз билимга эгалиги сабабли, у умр йўлдош танлашда бир қатор хатоларга йўл қўяди.
Ушбу қадамда ёшлар ўзини тақводор қилиб кўрсатадилар ва бу қанчалик ғалати туюлмасин, ўз танловига жиддий ёндашишга халақит беради. Улар бир-бирларини кўриб турганликларидан хурсанд бўлишади ва ўзаро юзаки, ҳамда бўлажак турмушга умуман алоқаси бўлмаган бир-икки жуфт саволлар билан алмашинадилар холос!

Қачонки маҳрамлар гувоҳлигида учрашишга нафақат рухсат, балки шарт бўлганда, бўлажак эр ҳақидаги барча шубҳаларни тарқатиб юборувчи, унинг қандай шахслиги ва ҳаёт тарзини очиб берувчи барча саволларни бериб олиш керак.

Бундай учрашувлардан мақсад, шунчаки бўлажак эр билан яна бир марта кўришиб олиш эмас, балки қаршингиздаги номзод сизга тўғри келадими, йўқми, аниқлаш бўлмоғи керак.

Унинг қандай шахс ва қандай оиладан эканлигини, унинг яқинлари ва дўстлари, ҳамкасблари ва танишларидан сўраб-суриштириш керак.
Никоҳига олувчи номзоддан биргаликда яшаш бўйича, уй юмушлари-ю, иш ва ҳатто аёл киши унинг уйида неча соат ухлаши, нима кийиши, қандай бўяниши, ота-она, қариндошларини қанчада бир кўриб кела олишигача сўраб билиб олиши лозим.
Ҳар бир муслиманинг бўлажак эрига берадиган хос саволлар рўйхати бўлиши керак. Чунки, бу унинг ҳаёти ва у ўзини ўзгалардан кўра яхшироқ билади.
Муслима ўз турмушида нимани ёқтириши, нимани ёқтимаслигини аниқлаб олиб, шундан келиб чиққан ҳолда саволларини тузиши керак.
Дунёда оила юритишга асос бўла оладиган бир хилдаги андоза мавжуд эмас. Чунки биз турли оила, баъзида турли маданиятларда улғайганмиз. Шунинг учун никоҳга нисбатан янаям масъулият сезиб, амалда тақводор бўлиб, турмуш қуришга эса жиддият билан ёндашмоғимиз керак.
Танишув пайтида бўлажак турмуш ўртоғингизга ўз ортида аниқ ва муқим бўлмаган амалсиз баландпарвоз гапларни гапирмаслик керак. Балки холис ва ростгўй бўлмоқ лозим.
Берилган саволларга жавоб беришда эса, жимжимадор ва серваъда эмас, балки лўнда ва аниқ жавоб бериш керак.

Эльвира Садриддинова. "Турмуш ҳақида афсоналар, ёхуд муслима нега йиғлайди?" китобидан
Ибн Маъруф таржимаси

Энг хавфли озиқ-овқат махсулотларининг рўйхати

1.    Глутамат натрия
Е-621 (глутамат натрия) қўшилган маҳсулотларни истеъмол қилиш мумкин эмас. Қачонки дўкондан маҳсулот олганингизда, уни қоғозини ўқиб кўринг. Агарда глутамат натрия кўрсатилган бўлса, уни умуман харид қилманг. Глутамат натрия таъмни кучайтиргувчи ҳисобланади. Ҳозида уни умуман кутилмаган маҳсулотлар таркибига қўшишади, аҳолини шунга “ўтиризиб” қўйиш мақсадида. Огоҳ бўлинг! Яхшиси, табиий маҳсулотларни истеъмол қилинг: туз, шакар, қалампир ва ҳ.к. Аммо глутаматни, асло!


2.    Шакар ўрини босувчилар (сахарозаменители)
Гарчи кўпчилик шакар ўрнини босувчилар жуда тежамкор ва калорияга эга бўлмасада (бир дона пластик идиш 6 кгдан 12 кг гача бўлган шакарни ўрнини босади), шунга қарамасдан, таваккалига уларга ишониш керакмас. Маълум бўлишича, ширин таъмни хис қила туриб, бизнинг қизилўнгач ўйлайдики, хозир бир порция углеводларни олади, аслида эса улар йўқ. Бундай “алдов”дан кейин, организмга 24 соат давомида бундай “посилка”дан сўнг организмга тушаётган ҳар қандай углеводлар кучли очликни чақиради. Ҳар қандай шакар ўрнини босувчи маҳсулотларни истеъмол қилиш мумкин эмас.


3.    Трансжирлар
72,5 % лик ёғни умуман истеъмол қилмаслик керак. Бу трансжир- водород билан парчланган паст наъвли ўсимлик ёғидир. 82,5 % дан кам ёғ БЎЛМАЙДИ. Мабодо бундай ёғни тополмасангиз, яхшиси, ўсимлик ёғини ейинг. Бир пачка ёки килограмм трансжирларни егандан кўра, яхшиси, 2 қошиқ табиий сариёғ енг.

4.    Пластик идишлардаги тузи кам селедка
Камтуз селедка фақатгина мой (ёғ)да сақланади. Ҳеч қандай уксус ёки мусалласда сақланмайди. Агарда, селедка мойсиз бўлса, демак, унга уротропин (шу номдаги дори) қўшилган.

5.    Камтузли қизил икра
Ҳудди ўшандай қонун-қоида. Қизил икра узоқ сақланмайди. Фақат совуқ ҳолатда ёки кучли тузли ҳолатда. Агарда, камтузлиси сотилса, демак, унга ё уротропин ё лимон кислотаси қўшилган. Балки, бошқа нарса қўшилган бўлиши мумкин, аммо чиқаётганда, барибир, формальдегид ҳосил бўлади.

6.    Генно-техник озиқ-овқатлар
-    Ер ёнғоқ. Жуда захарли модда. Ҳашаротлар ҳам ерёнғоқни ейишмайди.
-    Консерва қутили яшил горох.
-    Консерваи кукуруз.
-    Импортли (хориждан келган) картошка.
-    Какао.


7.    Кукуруз ёки шакарли бодроқ
Агарда кукуруз, бодрок сотиб олаётган бўлсангиз, улар ШИРАСИЗ бўлиши керак. Чунки ишлаб чиқаришда шакар ишлатилмайди. Шакар 140 градус ҳароратда қизади. Шунинг учун шакар ўрнини босувчилар, айни ҳолатда цикломат ишлатилади.
8.    Ранг ва таъм берилган каша ва “круп”лар
Бу кимёвий маҳсулот бўлиб, эга бўлган хиди-бошқача нок, қулупнай, банан ва б.қ. ҳеч қандай табиийлик йўқ бу ерда.
9.    Барбарис конфети
Хозирда шу дараждаги кучли кимёвий эссенция қўлланиляптики, агарда сиз дастурхон устида шимилган конфетни қолдирсангиз, конфет шираси дастурхонни у ёғидан бу ёғига ўтади. Ҳаттоки пластик йўқ қилиб юборади. Энди тасаввур қилинг, ошқозонингиз билан нима содир бўларкан?
10.    Мармелад
Хозирги мармеладлар СССР давридаги мармеладларга умуман ўхшамайди. Бу шунчаки кимёвий ишлаб чиқаришнинг мўжизаси холос. Ғоятда хавфли.
11.    Жем (мураббо)
Жуда кучли антиокислител. Сиз қулупунойни ҳеч қачон олдинги асл холатидек кўринишда сақлай олмайсиз..
12.     Дўкон ва фаст-фудлардаги қовурилган картошка
Хозирда картошкани қорайиб кетмаслиги ва бир йил сақланиб туриши учун антиокислителдан фойдаланилади. Бу фаст-фуд, шаурма, пирожка ва хаттоки салатларга хам таалуқлидир.

13.     Қайтнатма калбаса
Улар генно-модифицирован соялардан ташкил топган. Сосиска, сарделька (йўғон сасиска), қайнатилган колбаса, паштет ва бошқа озиқ-овқатлар. Уларнинг таркибида сало, ички мой (ичидан чиқадиган), чўчқа териси вазнининг 40% гача, аммо гўштни остида билинтирмай “ниқоб”лайдилар, хусусан, мазали қўшимчалар қўшиш билан. Ҳаром нарсалар аралашгани учун мутлоқа мумкин эмас.

14.     Дудланган чўчқа гўшти (ветчина)
Бу ерда умуман ҳеч қандай табиийлик ҳақида гап кетмайди. Нозиккина бўйин қисми ва бир килограмм гель олинади. Бир тунда махсус машинада гель бир бурда бўйинча билан биргаликда, “колбасалаштирилади” ва эрталабгача катта “гўшт” парчаси хосил бўлади. Бундай гўшт унинг таркибида 5 % ҳам чиқмайди, қолган ҳаммаси гель (кратинин, таъм ва рангни оширувчи моддалар). Пушти рангни бундай “гўшт”га махсус лампалар ёрдамида берилади. Агар витринадаги лампаларни ўчирилса, кўрасизки, ранг қандайдир яшил бўлади.

15.     Пишлоқли дудланган колбаса
Олдингидек ҳеч ким хозир дудламайди. Дудлайдиган суюқликдан фойдаланишади. Яна ўша формальдегид.

16.    Узоқ муддатли сақланадиган сут маҳсулотлари (2 ойдан ошиқ)
2 ҳафтадан ортиқ сақланадиган ҳамма нарсаларни истеъмоли тақиқланади. Зарарсизлантирилган упаковка – бу антибиотикли упаковкадир.

17.    Пластик идиш (упаковка)ли  майонез
Майонездаги уксус пластик идишни кемириб боради, канцероген (рак касалини юзага келтирувчи шароит ёки модда)ларни ажратиб. Пластик идишларга фақат нейтрал (ҳеч қандай зарар бермайдиган) озиқ-овқатларни жойлаштириш керак.

18.    Тарвуз
Тарвуз шундай ўғтилар билан озиқлантириладики, улар биринчи навбатда заҳарланиш (отравления)га олиб келувчи номзодлардир.

19.     Бузилмайдиган узум
Узумни уни шоҳасидан узмасингиздан бурун замбуруғлар кемириб бошлайди. Агарда 5 кундан ортиқ вақт мобайнида сақланаётган узумлар бўлса, билингки, улар хлороформ ёки бошқа жиддий антикислителлар билан ишланади.
20.     Қалампир (номавсумдагиси)
Мутлоқо генно-модифицированли маҳсулот. Уни ошқозон-ичак йўли, гипертония, эпилепсия, ўпка ва юрак оғриғи билан бетобланганлар истеъмол қилиши мумкин эмас. Қалампирнинг ўзи таркибига азот қўшилувчи озиқ-овқатларнинг ўнталигига киради. Яхшиси, уни мавум пайтида харид қилган маъқул.

21.    Қишки қулупнай
Мутлоқо фойдасиз маҳсулот. Унда биронта витамин йўқ. Агар сиз Исроилда, яъни қишда қулупнай мавсуми бўладиган жойда яшайдиган бўлсангиз, бу сизга тегишли эмас.

22.     Дўкон расталаридаги қўзиқорин, туршак, олхўри қоқи, майизлар
Агарда чиройли кўриниб турган туршак ёки майизни кўриб қолсангиз, ёнидан ўтиб кетинг. Ўйлаб кўринг, ўрикни шундай аҳволда сақлаш учун, уни қандай бу ҳолга олиб келишган бўлиши мумкин. Туршак буришиб-тиришиб ётган бўлиши керак аслида.

23.    Музқаймоқ
Ҳозирда сутдан тайёрланган музқаймоқни учратиш қийин. Агарда сутдан қилинган ҳақиқий музқаймоқни кўриб қолсангиз, қўрқмасдан, сотиб олаверинг. Мевали музқаймоқлар- бу қуп-қуруқ эссенция, ҳеч қандай табиийлиги йўқ.

24.     Упаковкали кекс ёки рулетлар
Буларни суви қочмайди, бузилмайди, қотиб қолмайди. Булар бир ойлаб ётади. Бир ойдан сўнг эса, яна шундай тураверади.

25.    Шоколодли конфетлар
90 % шоколод- бу умуман шоколод эмас (бўёқли-ўрнини босувчи). Шоколод батончиклари.  Булар кимёвий қўшимчалар, ранг ва таъм қўшувчилар билан тайёрланган маҳсулотдир.

26.     Товуқ гўшти
Асосан эркакларга товуқ гўштини ейиш умуман мумкин эмас. Негаки товуқ гўшти 6 та аёл гормонларига эгадир. Шунинг учун агарда эркак киши аёл гармонларин ейишни бошласа, унда ҳақиқатда ҳам, тестостерон тушиб кетади. Қўй гўшти – ягона ҳайвон гўшти, қайсики ҳеч қандай гармонларни емайдиган. Коммерцияга оид бўлмаган гўштларни истеъмол қилинг. Товуқлар-ҳозир энг коммерциявий озиқ-овқат.

27.     Юмшоқ пишлоқ
Қаттиқ пишоқ тури билан солиштирганда, юмшоқ пишлоқлар кўпроқ натрийга эгадир. Бу эса гипертония ва бошқа юрак-томир касалликлари билан оғриганларга зарадир. улар мутлоқо хазм бўлмайди!

28.     Қоришмали кофе
Эркакларга умуман мумкин эмас. Қатъиян! Бутунлай гормонли безлардан тайёрланади.

29.    Ароматли чой
Табиий чой ичинг, қайсики қўшимча таъмга эга бўлмаган. Ҳамма ароматли чойлар ё лимон кислотали ё апелсин кислотали, ёки бошқача кислота бор. Бунга дарров ўрганиб қолиш мумкин. Биз эса организмдаги хамма кислоталрни чиқариб ташлашимиз керак.

30.     Тозаланган ўсимлик ёғи
Айтганча, бундай мойни истеъмол қилиш мумкин эмас, у молекуляр тузилишига кўра, деярли пластикдан фарқ қилмайди. Тозалаш жараёнида кучли иситиш натижасида у билан нима рўй бериши мумкин. Бундай ёғ кучли канцероген ҳисобланади. Шу сабабли, битта ўша ёғда икки марта қовуриш мумкин эмас, зайтун ёғи бундан мустасно.  Бундай ёғни салатларга ишлатиш ҳам мумкин эмас. Унда фақат қовуриш мумкин.

31.    Кетчуп, ҳар хил соуслар ва зираворлар
Бунда энг хавфли нарсалар – бу ранг, таъм берувчи моддалар ва ГМО, бундан ташқари консервантлар. Бу моддалар маҳсулотни бузилишдан савлаб туади ва шуни билан биргаликда, бахтга қарши, организмдаги фойдали микробларни йўқ қилиб юборади.

32.    Картошка чипслар
Чипслар асосан бутун картошкадан эмас, балки пюредан тайёраланади. Бу углевод ва ёғларни қоришмаси, қўшимчасига сунъий қўшимча таъм берувчилардан иборатдир.

33.     Тезкор тайёрланувчи маҳсулотлар
Тез тайёр бўлувчи лапша, эритиладиган суплар, картошка пюрелар, “Юпи” ва “Зуко” каби эрийдиган шарбатлар. Буларнинг ҳаммаси организмга зарар келтирувчи кимёвийдир.

34.    Алколгол
Хатоки минимал алкогол ҳам организмдаги витаминларни хазм бўлишига халакит беради. Алкоголни ўпкага, жигарга қандай таъсирини айтиш, шарт эмас, шундай ҳам яхшигина билиб турибсиз. Бунинг устига булар ҳаром ҳамдир.

35.     Ширин газли ичимликлар
Булар- шакар, кимё ва газларнинг аралашмасидир. Бу эса организмга зара келтиради. Кока кола охак, зангдан тайёрланган ажойиб маҳсулот. Юқори концентрацияли шакардан ташкил топган гази ширали ичимликлар ҳаммаси зарарли ҳисобланади. Шунинг учун, хайратланарли жойи йўқ, бундай ичимликни ичишингиз билан, 5 дақиқадан сўнг, сиз яна ичгингиз келаверади.
36.    Дрожали нон ва оқ нон
Дрожали нонни ея туриб, сиз замбруғларни ейсиз. Қора буғдойдан бўлган нонни истеъмол қилиш даркор. Тозаланган олий наъвли оқ ун, бошқа тозаланган маҳсулотлар каби, ишончли тарзда, зарарли озиқ-овқатлар сафига киради. “кесилган батон” талабга жавоб берадиган нон эмас. Бу ёғли ширин бўлка нон.

37.    Пакетлардаги шарбатлар
Айни вазиятда ҳеч қандай табиий шарбат ҳақида гап кетмаяпти. Пакетларда сотиладиган табиий шарбат ЙЎҚ.  Уларни болаларга бера кўрманг!!! Бу тоза кимё!

Бу рўйхатдаги маҳсулотлардан воз кечиш даркор! Гап фойдасиз махсулотлар ҳақида эмас, балки ХАТАРЛИ маҳсулотлар ҳақида кетяпти!

Манба

Савоб

«Уйланишдан, хотин олишдан ҳамманинг мақсади бир хил эмас», дейилса, бу фикр дастлаб ғалати туюлиши мумкин. Баъзилар айш-ишрат қилиш, шаҳват нафсини қондириш учун уйланмайдиларми? Шу ниятда энг сулув қизларга етишмоқ учун  шумликлар қиладилар. Бу шумликнинг оқибатини  «оила» дея олмаймиз. Баъзилар эса бой бўлиш мақсадида бой хотинга тузоқ қўядилар. Бунинг натижаси ҳам «оила» эмас. Яна бир ҳил одамлар фарзандталаб бўладилар ва шу мақсадда оила қурадилар. Баъзи одамлар гуноҳдан сақланиш учун уйланадилар. Яна бир қанчалари уй-рўзғор, саранжом-саришталик учун уйланадилар.
Оила қуришда улуғ савоблар борлигини яна таъкид этамиз. Шундай инсонлар борки, савоб учун атайин уйланишади, савоб истагида турмушга чиқишади. Бир илмли одам бир қизни сўраб совчи юборади. «Аллоҳнинг амри, ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) суннатларига мувофиқ қизингизга уйланмоқчилар. Биз розилигингизни олмоққа келдик», дейишади совчилар. «У киши жонимни сўрасалар, жонимни берай, аммо қизим у зотга муносиб эмас. Чунки қизимнинг икки оёғи шол. У муҳтарам зотга эса хизматларини адо этувчи соғлом жуфти ҳалол керак», дейди қизнинг отаси узр билан. Совчи қўйган киши қизнинг аҳволидан хабардор эди. «Бу қиз ногирон бўлгани сабабли унга ҳеч ким уйланмайди. Мен шу бечорага уйланиб, кўнглини кўтарай», деган қароридан қайтмайди.
Шунга ўхшаш бошқа воқеа: Шуҳрат Умаров исмли шоир биродаримиз бўлардилар. (Аллоҳ раҳмат этсин!) Шуҳрат ака талабалик йилларида йиқилиб, беллари майиб бўлиб ётиб қолган эдилар. Бу ҳолдан хабар топган шоира синглимиз Насибахон тақдирларини шу ногирон шоир тақдири билан боғлашга қарор қилдилар. Ёш ва гўзал қизнинг бу қарори кўпчиликни таажжубга солди. Таажжубланганлар Насибахоннинг ташқи гўзалликларини кўрардилару аммо қалб гўзалликларини, иймон гўзалликларини ҳис қила олмасдилар (Биз шунақамиз: ногирон фақат ногирон билан турмуш қуриши керак, деган бемаъни тушунча билан яшаймиз. Соғлом йигит шол ёки кўзи ожиз қизга уйланса ажабланамиз. Гўзал қиз ногиронни севса ишонқирамаймиз. Демаймизки, Аллоҳ розилиги учун қилинаётган бу амаллар нақадар гўзал!). Шуҳрат ака билан Насибахонга Аллоҳ солиҳ ўғил фарзанд берди. Шуҳрат ака ҳали ёш ўғилларига «онангни ҳаж ибодатига олиб борасан», деб васият қилган эканлар. Беҳзод улғайгач, отамерос автомашина сотилиб, васият бажарилди – Аллоҳ она ва болага улуғ ибодатни насиб этди. Насибахон бахтларини айнан шу оилада топганларига ишора эмасми бу! Улуғлик деганимиз ҳам шу, қаҳрамонлик деганимиз ҳам шу! Оиланинг муқаддас тушунча эканига ҳам мисол шу.
Тилимизда «оила қурди» ёки «оила барпо этилди» каби ибораларни кўп учрайди. Шунинг қаторида «оила бузилди» ёки «оиласи барбод бўлди» деганлари ҳам бор. Демак, оила умр йўлидаги гўзал бир саройга ўхшатиляпти. Демак, уни қуриш керак. Қурганда ҳам пойдеворини мустаҳкам қилиб, турмушнинг зилзилаю дўлларига бардош берадиган тарзда бино қилиш шарт. Демак, «оила» ёшлар қўлига тантана билан тутқазиладиган зарқоғозга ўралган ширинлик эмас.
Афсуски, айрим бадавлат ота-оналар оилани шундай тушунадилар ва фарзандларини моддий томондан тўла-тўкис таъминлаб қўйиш билан кифояланиб, «оила қурилди», деб хотиржам бўладилар. Тўғри, оила саройини қуришда ота-онанинг вазифаси ҳам мавжуд. Аммо тўлалигича қуриб бера олмайди. Бу қурилишда эр-хотиннинг ўзи ҳам фаол иштирок этмас экан, бу сарой дастлаб шоколад каби кўринса ҳам, аммо сал вақт ўтиб эрий-эрий йўқ бўлиб кетади. Ўзича эриб кетса, тақдирга тан берилар, аммо бу шоколад қасрни ялашга ишқибозлар ҳам топилиб қолса-чи?
«Уйланишдан олдин иккала кўзингни катта оч, уйланганингдан кейин биттасини юм», деган тагдор бир ҳикмат борки, кўпчилик унга амал қилмайди. Аввало, йигитнинг ҳам, қизнинг ҳам кўзларини катта очишларига ота-оналари йўл қўйишмайди. Кейин эса ёш хотиннинг ҳаракатларини кузатишда битта кўзни юмиш ўрнига тўрт-беш кўз билан қарай бошлайдилар. Аҳмад Дониш айтган эканларким: «Агар келин-куёв бировларнинг гапларига, фисқу фасодларига кирар экан, уларнинг ширин турмушлари бузилади, ораларига совуқлик тушади».
Йигит ва қиз ёстиқдош бўлгунларига қадар бир-бирларининг одатлари, феъл-атворлари ва руҳиятларини мукаммал ўрганишмаса, оилани бахтиёрлик пойдеворига қуришлари осон бўлмайди. Чунки яхши оила қуриш учун биргина муҳаббат кифоя эмас. Орада дўстлик ва ишонч ҳам бўлиши керак. Шундай оилаларни учратамизки, эр-хотин бир-бирини севади, турмуш қуришни эса билмайди. Оила қуришда маълум босқичларда биргаликдаги кураш, машаққатларни биргаликда енгиб ўтиш талаб этилади. Дейдиларки: «Муҳаббатнинг кўзи кўр бўлади». Яъни бир-бирига кўнгил қўйган йигит ва қиз унча-мунча хато ва камчиликларни сезмайдилар, сезсалар ҳам эътибор бермайдилар. Муҳаббатнинг кўзи кўр бўлса, оиланинг кўзлари ҳамиша очиқ бўлади. У ҳатто тунлари ҳам юмилмайди. Илгари арзимас ҳисобланган камчиликлар жиддий аҳамият касб эта бошлайди. Ота-оналарнинг эса бошлари қотади: ахир бир-бирларини яхши кўришарди-ку? Йигит «шу қиздан бошқасига уйланмайман», деб қанча «номзод»ларни рад этган эди-ку? (Қиз ҳам бошқа йигитларни хушламаган эди!)
Бир-бирини билиш – бир-бири ҳақида ҳамма нарсани билиш эмас. Бу бир-бирига нисбатан ишончли ва ёқимли муносабатда бўлиш, бир-бирига ишониш демакдир. Одам бошқа шахснинг руҳий оламига бостириб киришга уринмаслиги керак. Аёл билан танишиш учун бир неча дақиқа етарли, уни яхши билиш учун эса йиллар керак. Айрим «доно»ларнинг фикрича, аёлни тўлиқ билиш учун у билан ажралиш керак экан. Албатта,  бу фикрни ҳазил маъносида қабул қиламиз. Лекин, айрим эр-хотинлар ажралишиб кетишганларидан сўнг, айниқса бошқа оила қурганларидан кейин бир-бирларининг қадрларига ета бошлайдилар. Аксарият яхши эрнинг қадрига етмаган хотинга Аллоҳ янада золимроқ эрни, солиҳа аёлнинг қадрига етмаган эрга эса куйдиргувчи хотинни рўпара қилиб қўяди. Чунки эр ёки хотин шайтон васвасасига кириб, Раҳмон йўлини унутганлари учун шундай жазони олишлари тайин. Аллоҳ буюрадики: «Эй иймон келтирганлар! ...улар (хотинларингиз) билан тотув турмуш кечиринглар. Агар уларни ёмон кўрсаларингиз (билиб қўйингки) балким сизлар ёмон кўрган нарсада Аллоҳ (сизлар учун) кўпгина яхшилик пайдо қилар» (Нисо сурасидан). Аллоҳ иймон келтирганлар, деб мурожаат этяпти. Демак, иймон келтирдингми, энди иймон шартларидан бири бўлмиш оиланг ҳаққига риоя қил, тотув яша. Бўлар-бўлмасга жанжал чиқарма. Хотинни  (ёки эрни) янгилашга ошиқма. Оилани қайта-қайта бузиш иймонсизларга хосдир.

Тоҳир Малик

Агар уялмасанг...

Европаликларда «эрлар аёллар учун биринчи бўлишни, аёллар эса эрлар учун сўнггиси бўлишни орзу қиладилар», деган гап бор. Бир қараганда ақлли гапга ўхшайди. Аммо бу ўша томон учун ақлли, уларнинг оила ҳақидаги бузуқ тушунчаларига мос келади. Дейилмоқчики: эр уйланмоқчи бўлган қизнинг аввал бошқа эркак билан бўлмаганини орзу қилади. Агар зинога аралашган бўлса, фарқи йўқ, бу ёғига ҳалол юрса, бас. Хотин эса «эрим менгача юрган бўлса юргандир, энди юрмасин», деб орзу қилади. Эътибор беряпсизми, орзу қиляпти! Исломда эса бундай бузуқ ҳолда оила қуриш ман этилади. Оила номусига гард ҳам қўнмаслиги керак.
Ҳозирги кунимизда ғарб мамлакатларида оилага муносабат ёмон томонга ўзгариб кетган. Ҳолбуки, аввалги замонларда уларда ҳам оила муқаддас деб ҳисобланган. Оилага «эркинлик» мартабасини берилиши жамиятни  бора-бора издан чиқаради. Чунки «эркинлик» тушунчаси «нима истасанг қилавер», дегани эмас. Аллоҳ «мендан уялмасанг, нима истасанг қилавер», деб бекорга огоҳлантирмаган. Аллоҳдан уялмадими, демак, ота-онасидан ҳам, қариндошлари, атрофидаги бошқа одамлардан ҳам уялмайди, кенгроқ маънода олсак, жамиятдан уялмайди. Уялмадими, жамият олдидаги бурчини унутади. Жамият қонунларидан юз ўгирган оилалар кўпайса, бу жамиятнинг ҳолига вой эмасми!
Ғарбда бугунги кунда оила бобида бир қанча бузилишлар мавжуд:
* одамни ҳайвондан ажратиб турувчи нарса онгли равишда покиза оила қуриш. Оила деганда биз эр ва аёлнинг қўшилувини англаймиз. Лекин эркак билан эркакнинг, аёл билан аёлнинг қўшилувини «оила» деб аташ одамзотни ҳайвонот олами билан теппа-тенг қилиб қўймайдими? Бу фикрни иккинчи бор қайта таъкид этишимиз бежиз эмас. Бу ҳолатни ҳайвонот оламига ўхшатяпмизу, аммо урғочи билан урғочининг, нар билан нарнинг қўшилуви ҳайвонларда ҳам йўқ. Эркакнинг эркакка интилиши  юз йиллардан бери мавжуд, бироқ, жамият бундайлардан нафратланиб келган, кўпайишига йўл қўймаган. Лут алайҳиссалом қавмларига юборилган офатни эсласак кифоя қилар? Эндиликда эса бундай «оила» қуришга турли мамлакатларда қонун йўли билан рухсат беришга интилиш бор. Энг даҳшатлиси шундаки, уларга бола боқиб олишга ҳам рухсат этиляпти. Улар боқувидаги бола қандай тарбия кўради, ким бўлиб етишади?
* оила қурмай якка-ёлғиз яшашга интилиш кучли. Маълумотларга кўра, жаҳон бўйича америкаликлар бу соҳада ҳам пешқадам экан. Эркакнинг ёки аёлнинг оила қуришдан бўйин товлаб, ёлғиз яшаши ҳам оқибатда жамиятни жар ёқасига келтириб қўяди. Илгарилари собиқ иттифоқнинг европа қисмида шундай одамлар рағбатлантириларди. «Мать одиночка» деганлари бўларди. Яъни боланинг онаси бору отаси йўқ. Бу хонимча мутлақо оила қурмасдан кимдандир бола орттирган. Шу учун унга навбатдан ташқари уй беришгача борганлар. Мана энди Россияда аҳоли кескин камайиб кетяпти, деб бонг уриб ўтиришибди. Ўтмиш ғарб файласуфларидан Энгелс хотиннинг эрга бўйсуниши фақат иқтисодий қарамликка боғлиқ. Яъни, эр моддий таъминотчи, агар хотин ўзини ўзи таъминлай олса, эрга бўйсунмай қўяди, деган ғояни илгари сурган эди. Бу ғоя орадан юз йил ўтиб, ўша томонларда ўз исботини топяпти. Лекин бу ғояни ҳаётий ҳақиқатга асосланган, деб бўлмайди. Қайсики оилада руҳий-маънавий тушкунлик ҳукмрон бўлса, бу ғоя ҳам яшайди. Танҳо яшовчи одамнинг (у хоҳ эркак, хоҳ аёл бўлсин) ҳаёти, қанчалик яхши таъминлаганидан қатъи назар, қашшоқликдан иборатдир.
* биз томонларда оила бузиладиган бўлса, эр талоқ қилади ёки хотинни  ташлаб кетади. Европада эса акси: эрни хотин ташлаб кетади. Русларда «Брошенний муж» деган ибора бор. Уларда хотини ташлаб кетган эр нима қилиши керак, деган муаммо ҳам мавжуд. Хотин эрни ташлаб кетди, дегани отасининг уйига бориб турибди, дегани эмас. Хотин эрни нима учун ташлайди? Севмай қолгани учун. Уларда севиб қолиш ҳам осон, севгидан айниш ҳам осон. Хотинга бошқа эркак ёқиб қолса, эрига: «ранжимагин, мен бошқани севиб қолдим», деб кетаверади. Бу ўринда оила фақат бузуқлик туфайли бузилади.
Биринчи ҳолат ҳам, иккинчи-учинчиси ҳам юқимли хасталикка ўхшайди. Тез тарқалади, давоси эса ғоят мушкул. Оқибат эса миллатнинг йўқ бўлиб кетишигача олиб бориши ҳеч гап эмас. Бизда ҳам бу касаллик нишоналари кўриниб қоляпти. Зийракликни бой берсак, кечикиб қолишимиз мумкин. Қишлоқларда сезилмайди, аммо шаҳарларда эрдан ажралганидан кейин «агар эр шунақа бўлса, бети қурсин, жонимни қийнамай, эрсиз ўтаман бу дунёдан», деб бошқа турмуш қурмай яшовчи аёллар сони камаяётгани йўқ. Биз бу аёлларни бузуқликда айблашдан йироқмиз. Лекин оила билан яшасалар, ўзлари учун ҳам, жамият учун дурустроқ бўлади. Яширишнинг ҳожати йўқ,  ким «фалончининг қизи эрдан ажраб кўп қаватли уйда ёлғиз яшаркан», деб эшитса, хаёлига дарров шум фикр келади. Қўшни аёллар ҳам ёлғиз яшовчи  хотинни тинмай кузатишади, ғийбат қилишади. Агар бирон бегона эркакнинг меҳмон бўлганини билишса, тамом, «достонлар» битилаверади.

Тоҳир Малик

Ҳозир сайтимизда 34 та меҳмон бор, сайт аъзолари эса йўқ