Muslima.Uz

Эмизишлик

Подробности

Бўлим: Бекажон

Бегона аёлни эмиш туфайли ҳалол ҳаромга боғлиқ ўта аҳамиятли ҳукмлар келиб чиқади.
Одатда эмизишлик масаласи асосан ҳадис ва фиқҳ китобларимизда доимо никоҳга қўшиб зикр қилинади. Биз шарҳ қилаётган «Мухтасари Виқоя»да ҳам шундоқ бўлган.
Эмизишлик фақат икки ярим йил ичида бир сўришлик билан собит бўлади.
Бу муддатни Аллоҳ таоло Қуръони Каримда: «Ва унинг ҳомиласи ва кўкракдан ажратиши ўттиз ойдир», деган оят билан белгилаб қўйган. Бу Абу Ҳанифа р.ҳ.нинг ижтиҳодлари.
Аммо имом Абу Юсуф ва Муҳаммадлар икки йил деганлар. Уларнинг далили «Волидалар болаларини икки тўлиқ йил эмизурлар. Ким эмизишни батамом қилишни хоҳласа», деган оятдир.
Худди шу маъно Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир неча ҳадиси шарифларида ҳам таъкидланган.
Демак, бола икки ёшидан кейин эмса, шаръий эмизиш собит бўлмайди.

Шунингдек, эмувчи учун эмизувчининг оналиги ва унинг сутига сабаб бўлган эрининг оталиги собит бўлади. Бас икковлари ўз қавмлари билан унга худди насабдаги каби ҳаром бўладилар. Ундан тарқалганлар ва эру хотин икковларига ҳаром бўлади.
Пайғамбаримиз алайҳиссалом эса, бу борада: «Насаб жиҳатидан (никоҳи) ҳаром бўлганлар эмиш жиҳатидан ҳам ҳаром бўладилар», деганлар. Яъни, насаб жиҳатидан қайси тоифадаги аёлларнинг никоҳи ҳаром бўлса, эмиш туфайли ҳам ўша тоифаларнинг никоҳи ҳаром бўлади.
Эмиш собит бўлганда эмизган аёл боланинг онасига, эри эса, отасига, болалари ака-укаси ва опа-сингилларига айланадилар. Шунингдек, бошқа қариндошлар ҳам эмган болага хеш бўладилар.
Шу эътибордан қуйидагилар ҳаром бўлади:

1. Эмизган она. Бунга момолар ҳам киради.
2. Эмикдошлик қиз.
Бир одамнинг хотини бегона қизни эмизса, ўша қиз эмизган аёлнинг эрига ҳам қиз бўлади.
Бунга эмиш туфайли бўдган қизнинг қизи ҳам, ўғилнинг қизлари ҳам киради. Яъни, кишига унинг эмикдош қиз набиралари никоҳи ҳам ҳаромдир.
3. Эмикдош опа-сингиллар.
4. Эмикдош аммалар.
5. Эмикдош холалар.
6. Эмикдош ака-укаларнинг қизлари.
7. Эмикдош опа-сингилларнинг қизлари.
8. Эмикдошлик қайноналар.
Бунда хотинининг эмизган онаси ва момоси кўзда тутилган.
9. Эмикдошлик бўйича ўгай она ва момолари.
Бошқача қилиб айтганда бир кишига уни эмизган аёлнинг эрининг бошқа хотинлари ва уларнинг оналари ҳам ҳаром бўлади.
10. Эмикдошлик фарзандларнинг хотинлари.
11. Хотинининг эмизган қизи.
Худди насабдаги каби биродарининг синглиси унга ҳалол бўлади.
Насабда бир кишининг ота бир ака ёки укаси бўлса-ю, ўша биродарининг она бир ота бошқа синглиси бўлса, мазкур кишига мазкура сингил ҳалол бўлади.
Худди шунингдек, бировнинг эмикдош укаси ёки акаси бўлса-ю, унинг эмикдош бўлмаган, насабдан бўлган сингиси бўлса, мазкур кишига ҳалол бўлади.
Игна ёрдамида юборилган сут, эркакнинг сути ва таомга аралаштирилган сут ила ҳаромлик собит бўлмайди. Таомдан бошқага аралаштирилганда ғолиб тараф эътиборга олинади.
Мисол учун бир аёлнинг сутини сувга, дорига, қўйнинг ёки бошқа бир аёлнинг сутига аралаштириб берилганда ғолиб тараф эътиборга олинади. Мазкура аёлнинг сути кўп бўлса, ўша аралаш нарсани эмган ёки ичган бола унинг эмузукли боласига айланади, бўлмаса йўқ.
Бурундан кирган, бикрнинг ва ўлик аёлнинг сути ила ҳаромлик собит бўлади.
Бир аёл ўзининг гўдак кундошини эмизса, иккиси ҳам унинг эрига ҳаром бўладилар.
Бу фаразан олинган масала бўлиб гўдак аёлни эмгандан кейин улар она бола бўлиб қолиб иккиси ҳам аёлнинг эрига никоҳи ҳаром ҳолга келишлари айтилмоқда.
Каттасига, агар унинг билан жинсий яқинлик бўлмаган бўлса, маҳр берилмайди. Эмганга маҳрнинг ярими берилади.
Яъни, катта хотин билиб туриб ўзининг эмузукдаги кундошини ёмонликни ирода қилиб эмизиб қўйган бўлса, кичкина хотинга маҳрнинг ярими берилади.
Агар эмизган фасодни ирода қилган бўлса, уни эмизгандан тўлатиб олади.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф

Энг хайрли аёл

Подробности

Бўлим: Бекажон

Абу Ҳурайра (р.а.) ривоят қилади: «Расулуллоҳдан (с.а.в.) сўралди:
- Қайси аёл хайрлироқ? Пайғамбаримиз (с.а.в.):
- Эри қараган вақтда уни мамнун қиладиган, буюрганига итоат қиладиган, уни хоҳлаган пайтида кўнглини қолдирадиган тарзда унга мухолифот қилмайдиган ва қўл остидаги молни эри норози бўладиган шаклда сарфламайдиган аёлдир, - деб жавоб бердилар» .

ИЗОҲ:

Ҳадиси шарифнинг охирида «...қўл остидаги молни эри норози бўладиган шаклда сарфламайдиган аёл» жумласининг иккита маъно бор: ҳақиқий ва мажозий. Ҳақиқий маънога ўра эр фақир (қашшоқ) бўлиб, мол ва бойлик аёлга тегишли, яъни мол-мулк хотиннинг тасарруфида. Мажозий маънога кўра эса, мол эркакка тегишли бўлиб, сарфлаш ва тасарруф ҳуқуқи томонидан хотинига берилган . Ҳар икки маънода ҳам аёлнинг қўл остидаги бойлик (млук)ни эри норози бўладиган тарзда сарфламаслиги тавсия қилинган.

ҲАДИСИ ШАРИФДАН ЎРГАНГАНЛАРИМИЗ

1. Расули Акрам (с.а.в.): «Қайси аёл яхшироқ?» деган саволга жавоб берарканлар, аёлнинг хусусан шу уч сифатига эътибор қаратганлар: Булар, эри унга қараган вақтда уни қувонтириб, мамнун қилиши, шаръий буйруқ ва тавсияларни бажариши ҳамда аёлнинг хоҳ ўзи (нафси) ёхуд хоҳ тасарруфидаги молни (маблағни) сарфлаш хусусида эри норози бўладиган ҳатти-ҳаракатга йўл қўймаслигидир.

2. «Эри унга қараган пайтда уни хушнуд қиладиган...» аёл, эрига нисбатан яхши муомала қиладиган назокатли ва очиқ чеҳрали аёл демакдир. Ҳанафий фиқҳшуноси ва ҳадис олими бўлган Мавлоно Алийюл-Қори ҳам сурату сийрати (яъни ташқи қиёфаси-ю ички дунёси) гўзал бўлган аёл эр учун сурур устига сурур, нур устига нур эканини ифодалайди. Айниқса кечқурун ишдан ҳорғин ҳолатда чарчаб қайтган турмуш ўртоғини хотини очиқ чеҳра ва табассум билан, ҳурмат ва муҳаббат билан қаршилаб,чарчоқларини кўтаришга ҳаракат қилиши керак.

3. Аёл эрининг шаръий буйруқларига итоат этиши маъқул талаб ва тавсияларини адо қилмоғи лозим. Бу эрнинг хотинидаги энг муҳим ҳаққидир. Бу нуқтада муслима аёллар Набий (с.а.в.)нинг ушбу насиҳатларига амал қилишлари шарт:
Ишларининг кўплиги туфайли чарчаган Ҳз.Фотима (р.а.) Расулуллоҳнинг (с.а.в.) ҳузурларига келиб, ўзига ёрдам берадиган хизматкор беришларини сўрайди. Шунда оталари (с.а.в.) қуйидаги жавобни берадилар: «Эй Фотима? Аллоҳдан қўрқ (тақво соҳиби бўл), Раббингнинг фазлларини бажар, эрингни, болаларингнинг хизматларини адо қил. Уйқуга ётиш олдидан 33 марта тасбеҳ (Субҳаноллоҳ), 33 та таҳмид (ал-Ҳамдулиллаҳ) ва 33 марта такбир (Аллоҳу Акбар) айт. Бу хизматкордан кўра яхшироқдир».
Пайғамбаримиз (с.а.в.) бошқа қизлари Ҳз.Усмоннинг (р.а.) завжалари бўлган Руқайя онамизга (р.а.) эса шундай тавсия қилганлар:
«Қизим! Усмонни сийла: унинг қадрига ет ва ҳурматини жойига қўй. Зеро, асҳобим ичида ахлоқ жиҳатидан менга энг кўп ўхшайдигани Усмондир».
Эрига итоат қилиш билан оилада ҳузур-ҳаловатли ҳаётни йўлга қўйган аёлларга Расулуллоҳ (с.а.в.) тарафларидан жаннат хушхабари берилган:
«Турмуш ўртоғини хушнуд (рози қилиб) ўлган аёл, жаннатга киради».
Итоат деганда аёлнинг фикрларини инобатга олмаслик, унинг иззат-нафси билан ҳисоблашмаслик ёхуд эрнинг ҳар қандай фикрини унга мажбуран ўтказиш тушунилмаслиги лозим. Бундай ҳатти ҳаракат зулм ва ҳаддан ошиш экани равшан. Ҳар бир мусулмон эркак ва аёл, эр-хотин, турмушнинг барча соҳасида кенгашган ҳолда, бир-бирининг фикрини инобатга олган ҳолда иш юритиши ниҳоятда муҳим. Жаноби Ҳақнинг:
«...Уларнинг ишлари ўзаро маслаҳат (билан) бўлур ва Биз уларни ризқлантирган нарсалардан эҳсон қилурлар», сўзи мўминларнинг хусусиятларини кўрсатмоқда.
Хусусан Расулуллоҳнинг (с.а.в.) қийин аҳволда қолганларида Ҳз. Хадича онамиз (р.а.) билан, шунингдек Худайбия битимида Умму Салама волидамиз (р.а.) билан маслаҳатлашиб иш юритганлари маълум.

4. Хотинининг итоат қилишини хоҳлаган эр, фақат исломий ҳукмларга амал қилган ҳолатда буюриши ва талаб қилиши лозим. Шаръий бўлмаган истаклар хотин ва фарзандлар тарафидан бажарилмайди. Чунки Расулуллоҳ (с.а.в.) Аллоҳ таолога исён хусусида ҳеч бир инсонга итоат қилинмаслигини билдирганлар. Эр хотинига нимани буюраётганини билиши ва ундан нимани талаб қилаётганининг фарқига бориши шарт. Хотинига тоқатидан ташқари бўлган ҳамда уни қийин аҳволда қолдирадиган ишларни юкламаслиги керак. Акс ҳолда эр хотинига зулм қилган бўлади, бу эса муҳаббат ва ҳурмат ришталарининг узилишига олиб келади.
«Агар итоат қилишларини истасанг, куч етадиган нарсаларни буюр!» мақоми ҳақиқатан ҳам ҳикматли бир сўздир.

5. Эр-хотин бир-бирини тўшакка чақирганларида қабул қилишлари лозим. Бу хусусда Пайғамбаримиз (с.а.в.) шундай деганлар:
«Эр хотинини тўшакка (ётоққа) чақирганида келмаса ва эри жаҳли чиққан ҳолда ухласа, эрталабгача фаришталар ўша аёлга лаънат айтишади».
Ҳатто эрнинг аёлидаги жинсий муносабат ҳаққи нафл рўзадан ҳам устундир. Бу мавзуда Расули Акрам (с.а.в.) шундай буюрганлар:
«Эри ҳузурида бўлган аёл эрининг изнисиз (нафл) рўза тутмайди!».

6. Аёл ўз тасарруфида бўлган мол-мулкни (бойликни) эри норози бўладиган тарзда сарфлаёлмайди.

7. Ҳадиси шарифда Расулуллоҳ (с.а.в.) тарафидан таърифланган хусусиятларга эга бўлган солиҳа умр умр йўлдоши, эркак учун ҳақиқатан ҳам бу дунё ҳам охират хазинасидир.
Бир қанча фазилатлари бўлган диндор аёлнинг исломий ҳаёт хусусида эри учун муҳим рол ўйнашини ифодаловчи ушбу ҳадиси шариф ҳам нақадар ибратга лойиқ:
«Аллоҳ кимга солиҳа бир турмуш ўртоғи (аёл) насиб қилган бўлса, динининг ярмида (шахсий ва ижтимоий режада диннинг ҳукмларини бажариш нуқтасида) унга ёрдам берибди. Қолган ярми хусусида Аллоҳдан қўрқсин (тақво қилсин)!»

8. Уйланувчи энг аввало оилада жиддий тарбия кўрган, диний билими ва ахлоқи яхши бўлган турмуш ўртоғини танлаши лозим. Диндор оила, идеал ислом жамиятининг уруғидир, асосидир. Оила фарзандларга тамал таълим берадиган, тарбия, гўзал ахлоқ, одоб ҳам яхши одатларни ўргатадиган бошланғич мактабдир. Бу мактабнинг бир умрлик муаллими, албатта, онадир. Жамиятни ислоҳ қиладиган муршидлар, умматнинг келажагини ўйлайдиган кучли раҳбарлар, олимлару йўлбошчилар ҳам энг аввал шу мактабда етишади. Шундай тарбия масканини барпо қиладиган аёлнинг энг асосий хусусияти тақвоси, диний эътиқоди эрига итоати таслимияти, болаларига бўлган шафқат ва марҳаматидир.
Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинган: «Аёлга унинг қуйидаги тўрт нарсаси: ҳадиси шарифга кўра: бойлиги, насл-насаби, ҳусни ва дини учун уйланасан. Сен диндорини танла. Акс ҳолда, зарар қиласан». Бошқа бир ҳадиси шарифда Расулуллоҳ (с.а.в.) шундай марҳмат қилганлар:
«Туя минадиган аёллар яхшироқдир. Қурайш ўз аёлларини ёшликданоқ болажон ва эрига меҳрибон (итоатгўй) қилиб тарбиялайди» .
Албатта, охирги ҳадиси шарифда мақталган фазилатлар фақат Қурайш қабиласидаги аёлларга эмас, аксинча, ирқи ва ҳудудидан қатъи назар барча мусулмон аёлларга тегишлидир. Чунки Расули Аркамнинг (с.а.в) ҳикмат тўла хабарлари оламшумулдир.